تۆرکیه اس- ۴۰۰-لری نأمه اۆچین آلیار

روسیا عیلمی بارلاغ انستیوتوسی نینگ باشلیغی، آنکارا ییلدیریم بیازیت بیلیم یوردونینگ موغاللیمی پروفسور دکتر صالح ییلمازینگ ماقالاسینی اوقایارسینگیز

1218822
تۆرکیه اس- ۴۰۰-لری نأمه اۆچین آلیار

 

تۆرک حؤکۆمتی اس- ۴۰۰ مسئله سیندأکی باسیشلارا بۇیون اِگمه‌ر

تۆرکیأنینگ جمهورباشلیغی رجب طیب أردۇغان ۲۰۱۹-نجی ییلینگ ۱۲-نجی ایونیندا برن سۇنگقی بیاناتیندا "تۆرکیه اس- ۴۰۰ قۇرانیش اولغاملارینی آلار دیمه یأرین. آلدیق دییأریسن. بو ایش قوتاردی. اس- ۴۰۰ ینگ باهاسی آماتلی بۇلماق بیلن بیرلیکده بیله لیکده اؤندۆریلمه گی اۆچین شرطناما هم باغلاشدیق. قیسغا واغتدا هم قۇوشوریلار. سوریه دارتغینلیغینی اس- ۴۰۰-دن و اف- ۳۵-دن آیری گؤز اؤنگۆنه گتیرمه لیدیرس" دیمه ک بیلن تۆرکیأنینگ بو مسئله ده توتان یرلی توتوم آلیپ باریاندیغینی گؤرکِزدی.

شۇل گۆن یاغنی ۱۲-نجی ایون دا روسیا گۆنۆنه باغیشلانان چأره ده چیقیش ادن روسیانینگ تۆرکیه دأکی عاداتدان داشاری و دۇلی ایغتیارلی ایلچیسی آلکسی یرخوف هم روسیاننیگ اس- ۴۰۰-لر مسئله سینده توتومی نینگ اۆیتگه‌مِه‌جِکدیگینی، تۆرکیه لی و روسیالی تکنیک تۇپارینگ اؤز ایشینی دۇوام اتدیرجکدیگینی بِلله دی.

تۆرکیه سۇنگقی بیاناتی بیلن آمریکا و ناتو تاراپیندان ادیلیأن أهلی باسیشلارا قارامازدان اس- ۴۰۰-لر مسئله سینده اگیشلیک اتمه جکدیگینی گؤرکِزدی. اس- ۴۰۰-لر ایول آیی نینگ آحیریندا تۆرکیأ قۇوشوریلماغا باشلار. روسیا بیلن تۆرکیأنینگ آراسیندا باغلاشیلان شرطناما لاییقلیقدا ایس- ۴۰۰-لر دینگه تۆرکیأنینگ چأکلِرینده اولانیلار. شۇل ماددا گؤرأ سۇنگقی دؤوۆرده ییغی ییغیندان گۆن ترتیبینه گتیریلیأن تۆرکیه اس- ۴۰۰-لری اۆچۆنجی یوردا ساتیپ بیلرمی جدِلله شیگی هم اۇرتادان آییریلار. اِمما تۆرکیه آمریکا بیلن بو مسئله دأکی دارتغینلیغی چونگلاشدیران حالاتیندا شۇل اولغامی اؤز حاربی بازاسی نینگ یرله شیأن یری بۇلان دمیرقازیق قبرس تۆرک جمهوریتینده هم قورماق حقوغینا ایه بۇلوپ بیلر.

تۆرکیه اس- ۴۰۰-لری قۇرانیش یاراغی حرکمۆنده آلیار

تۆرکیه ۱ ییلدان بأری دأل ایسه م سۇنگقی ۱۰ ییلدان بأری هۇوا قۇرانیش اولغاملارینی آلماق اۆچین تاغاللا ادیأر. اس- ۴۰۰ اولغامی تۆرکیأ نأمه اۆچین گره ک؟ تۆرکیه، ناتو قوراماسینا آغضا و حیذماتداشی بۇلان آمریکانینگ پاتریوت راکته قۇرانیش اولغامینی آلماق باراداقی طالابینی قاناغاتلاندیرماندیغی سبأپلی باشغا آلترناتیولارا گؤنۆکدی. روسیانینگ آماتلی تکلیبینی آرا آلیپ ماصلاحاتلاشدی و اس- ۴۰۰ هۇوا قۇرانیش اولغاملارینی ساتین آلماق بارادا قارار قابول اتدی. اِمما یتیلن سپگیتده اس- ۴۰۰ حاربی اولغام بۇلماقدان چیقدی و آمریکا تاراپیندان سیاسی مسئله یاغدایینا گتیریلدی.

آمریکانینگ دؤولت سکرِتارلیغی، ییغی ییغیندا تۆرکیه روسیادان اس- ۴۰۰ هۇوا قۇرانیش اولغاملاری آلان حالاتیندا تۆرکیأ قارشی دۆرلی چأکلندیرمه لرینگ قۇیولیپ بیلجکدیگینی بیان ادیأر. حتی سۇنگقی گِزه ک آمریکانینگ قۇرانماق وزیرلیگی وظیپه سینی یرینه یتیریجیشاناهان تۆرکیأنینگ میللی قۇرانماق وزیری خلوصی آقارا یازان حاطیندا چأکلِندیرمه لر بیان ادیلمه ک بیلن بیرلیکده شۇل بیر واغتدا تۆرکیه بیلن حیذماتداشی بۇلان یوردا حمله آتیلدی.

آمریکانینگ شۇل توتومی نه حیذماتداشلیغا نه ده دیپلماتیک قادالارا لاییق گلمه یأر. تۆرکیه اس- ۴۰۰ لری هۆجۆم یاراغلی حؤکمۆنده آلمایار. سبأبی اس- ۴۰۰ قۇرانیش یاراغیدیر. تۆرکیأ هۆجۆم اتمه ک بارادا پیکیر اتمه یأن هایسیدیر بیر یورت موندان بینجالیق بۇلمالی دأل. آمریکا اس- ۴۰۰-لره قارشیلیق گؤرکِزیارقا، یانگی یاقیندا ساتووا چیقاریلان اف- ۳۵ قیسیملی حاربی اوچارلارینگ اولغاملارینی اله گچیریپ بیلجکدیگینی و ناتو بیلن اوتغاشیقلی بۇلماندیغینی اؤنگه سۆریأر. اِمما تۆرکیأنینگ بیله لیکدأکی کمیسیونی نینگ قورولماغی و اولغامینگ بارلانماغی، اگر آمریکانینگ قاراییشلارینا باپ گلیأن هایسیدیر بیر واقا قابات گلینِن حالاتیندا قۇرانیش اولغاملاریندان یۆز اؤوۆریپ بیلجکدیگی باراداقی تکلیبینی قابول اتمه یأر.

تۆرکیأنینگ آلان اس- ۴۰۰- لری آیری اولغام بیلن ایشله یأندیگی اۆچین گؤزه گچیلیگی دۇلولیغینا تۆرکیه ده بۇلار و اف- ۳۵-ینگ سئرلارینی روسیانینگ آلماغی مۆمکین دأل.

آمریکا ترور قوراماسی بیلن قاتناشیق اتمه ک بیلن تۆرکیه بیلن ادیأن حیذماتداشلیق قاتناشیقلارینا أسگِرمِزچیلیک ادیأر

آمریکان کنگره سی نینگ گچن ییل چیقاران "آمریکانینگ دوشمانلارینا قارشی چأکلِندیرمه قۇیماق بیلن گؤره شمه ک قانونی" تۆرکیأنی هم اؤز ایچینه آلان حالاتیندا بو آمریکا تایدان بۇلشی یالی بۆتین دۆنیأ تأثیرینی یتیریپ بیلجک بؤلگه آرا اؤورۆلشیک بۇلوپ بیلر. ناتونینگ و اوروپانینگ قارادنگیزینگ باشدا دورماغیندا گۆن دۇغار اۇرتایر دنگیزی، گۆن دۇغار اوروپا، بالکان و یاقین گۆن دۇغار یالی بؤلگه لرده تۆرکیه سیز آلیپ بارجاق سیاساتی اؤنگین نتیجه برمه ز.

آمریکا تۆرکیأنی اس- ۴۰۰-لری ساتین آلماق بیلن حیمذاتداشلیق قاتناشیقلارینی باسغیلاماقدا گۆنأکأرله یأر. اِمما اؤزی حیمذاتداش حؤکمۆنده بیرنأچه ییلدان بأری طالاپ بیلدیریأندیگینه قارامازدان پاتریوت هۇوا اولغاملارینی ساتمایاندیغینی آغزامیار. موندان باشغا دا ۲۰۱۶-نجی ییلینگ ۱۵-نجی ایولیندا تۆرکیه ده آغدارلیشیق اتمأگه سینانشان، ۲۰۰ آدامینگ یۇغالماغینا ۲ مۆنگ آدامینگ یارالانماغینا سبأپ بۇلان فت الله چی ترور قوراماسی فتؤنینگ یۇلباشچیسی نینگ و آغضالاری نینگ آمریکادا یاشاماغینا روغصات برمه ک بیلن حیذماتداشلیق حقوقغینی باسغیلایار. شیله هم تۆرکیه ده ۱۹۸۰- ۲۰۱۹-نجی ییللارینگ آرالیغیندا ۴۰ مۆنگ آدامینگ یۇغالماغینا سبأپ بۇلان و مۆنگلرچه آدامی اؤیسیز- عؤوضارسیز قۇیان پ. ک. ک/ پ. ی. د ترور قوراماسی بیلن سوریأنینگ دمیرقازیغیندا حیذماتداشلیق ادیأن و شۇل قوراما مۆگلرچه کانتینر یاراغ برمأگه دۇوام ادیأر.

آمریکا بۆتین دۆنیأ حمله آتیارقا حالقارا حقوغینا أسگِرمِزچیلیک ادیأر

آمریکا حیذماتداشلیق حقوغینی دینگه اؤز بأحبیدینه گؤرأ گۆن ترتیبینه گتیریأر. ادیل شونونگ یالیدا آلمانیا دمیرقازیق آقیم- ۲ تاسلامانسینی قوراپ بیلمرسینگ، اوروپا مندن روغصات آلمان اؤز یاراغلی قشونینی دؤره دیپ بیلمرسینگ دییأرکأ، بۆتین دۆنیأ ساواش قوراماسی نینگ قادالارینی باسیغیلاماق بیلن چأکلندیرمه قۇیماق بیلن حمله آتیارقا حیذماتداشلیق روحی آصلا یادینا دۆشمه یأر.

تۆرکیأ اولی حۇوپونگ آبانیاندیغینا قارامازدان بیرنأچه واغتدان بأری هۇوا قۇرانیش اولغاملارینی آلماق باراداقی تاغاللاسینا ناتو قوراماسینا آغضا یورتلار تاراپیندان بی پروای قارالماغی سبأپلی تۆرکیه روسیادان اس- ۴۰۰ اولغاملارینی آلماغا مجبور ادیلدی دییپ بیلریس.

آمریکانینگ اؤز بأحبیدینی گؤز اؤنگۆنده توتماق بیلن، روسیا، دمیرقازیق کره، ایران، حیتای و ونزوئلا قۇیان چأکلندیرمه لردن سۇنگ تۆرکیأ بیر تاراپلی توتوم گؤرکِزمه لری نینگ واغتی نینگ گلندیگینی گؤرکِزیأر. اگر اوروپا یورتلاری بو مسئله ده دیمماغی سایلاپ آلسا، تۆرکیه سیز هم اؤز حۇوپسوزلیقلاری حۇوپ آستیندا بۇلار، هم ده آمریکانینگ بیر تاراپلی سیاساتی اۇلارا هم یاراماز تأثیرینی یتیرر.

تۆرکیه ناتونینگ اساسی آغضاسی حؤکمۆنده اؤز اۆستۆنه دۆشیأن أهلی جۇغاپکأرچیلیگینی یرینه یتیرر

آمریکا بیلن اوروپا ایلکینجی نۇباتدا تۆرکیأنینگ اس- ۴۰۰ قاراری نینگ هیچ بیر یوردا قارشی قابول ادیلن قارار بۇلماندیغینا دۇغری دۆشۆنمه لی. دۆنیأنینگ دارتغینلی بؤلگه لرینده بیرنأچه مسئلأنینگ باشدان گچیریلیأن دؤورۆنده قۇرانیش ماقصاتلی آلینان یاراغی حۇوپ حؤکمۆنده گؤرمه ک دۇغری دأل. تۆرکیه بیرنأچه ییلدان بأری اۇوغانیستان ینگ باشدا دورماغیندا کوزوو، قارادنگیز، سوریه و بوسنی یالی بیرنأچه یورتدا ناتونینگ اینگ اساسی آغضالاریندان بیری حؤکمۆنده اولی جۇغاپکأرچیلیک آلدی. آمریکا آلین باریان سیاساتی بیلن تۆرکیأنی چتلِشدیرمه‌ک ایسله یأن بۇلسا ماقصادینا یتیپ بیلمه ز و تۆرک حالقی نینگ قارشیلیغینا سزه ور بۇلار. شیله هم تۆرکیأنینگ قۇرانیش صناغاتیندا روسیا و حیتای بیلن یاقیندان حیذماتداشلیق اتمه گینه و تۆرکیأنی دۇلولیغینا ییتیرمه گینه سبأپ بۇلوپ بیلر.

تۆرکیأنینگ اس- ۴۰۰ قاراری اؤزباشداقلیق اساسلارینا گؤرأ سِلجِریلمه لی. تۆرکیه هۇوا قۇرانیش اولغاملارینی آماتلی باهادا آلماق ایسله یأر. آمریکا پاتریوت اولغاملارینی ساتماندیغی سبأپلی تۆرکیه طبیغی یاغدایدا باشغا آلترناتیولارا گؤنۆکدی.

آمریکا، آمریکانینگ دوشمانلارینا قارشی چأکلِندیرمه قۇیماق بیلن گؤره شمه ک قانونی سبأپ حؤکمۆنده گؤرکِزمه ک بیلن تۆرکیأ سیاسی و حاربی تایدان چأکلندیرمه قۇیوپ بیلر. اِمما شۇل چدکلتدیرمه لر سبأپلی اۇرتا و اوزاق مؤهلِتده تۆرکیه اِگیلشیک اتمه ز. تۆرک حالقی عاصیرلاردان بأری ازیلنه قۇلداو بریأن و دموکراسیا اینانان حالقدیر. آمریکا تۆرکیأنی جزالاندیرماق بیلن ماقصادینا یتجکدگینه اینانیان بۇلسا اوندا آرزوو حیالی پوجا چیقار.

گۆیچلی یورتلار، گۆیچسۆز گؤریأن یورتلارینی باسیش و حمله بیلن بو دۆنیأ پاراحاتچیلیق گتیریپ بیلمه جکدیکلرینه گؤز یتیرن حالاتیندا بۆتین دۆنیأده آسودالیق یۇلا قۇیلار.

روسیا عیلمی بارلاغ انستیوتوسی نینگ باشلیغی، آنکارا ییلدیریم بیازیت بیلیم یوردونینگ موغاللیمی پروفسور دکتر صالح ییلمازینگ مسئله بارداقی سینینی اۆنسۆنگیزه یتیردیک.

 



دِگیشلی حابارلار