"ساری اویغور تورکلری" هاردا یاشاییرلار؟
بو یازیدا تورک لهجه‌لرینین گئنیش دانیشیلدیغی اؤلکه‌لردن بیری اولان چین خالق جمهوریتینین سرحدلری داخیلینده وارلیغینی داوام ائتدیرن ساری اویغور تورکلری، ساری اویغور تورکلرینین یاشادیغی یئر و ساری اویغور تورکجه‌سیندن بحث ائدجه‌ییک
اویغور تورکلری 8.عصرین اورتالاریندا بوگونکو موغولیستان‌دا قوردوقلاری دؤولتین (۷۴۵ - ۸۴۰) داغیلماسی ایله اؤز وطنلرینی ترک ائتمیش، بیر قیسمی گونئیه، دیگرلری ایسه گونئی-باتی‌یا کؤچ ائتمیشلر. گونئیه کؤچ ائدن اویغور تورکلری، کانسو اویغور دؤولتی داخیلینده یئنی بیرلیک، جنوب-غربه کؤچ ائدن اویغور تورکلری ایسه هوچو اویغور دؤولتی داخیلینده یئنی بیرلیک یاراتدیلار. چین خالق جمهوریتی سرحدلری داخیلینده بوگون ساری اویغور تورکلری کیمی تانینان اویغور تورکلری، آدی چکیلن کانسو اویغور دؤولتینه منسوبدورلار؛ یئنی اویغور تورکلری و یا بوگونکو شرقی تورکوستان جغرافیاسیندا یاشایان اویغور تورکلری، هوچو اویغور دؤولتینین قوروجولارینین نوه‌لری کیمی تانینیرلار.
بو یازیدا تورک لهجه‌لرینین گئنیش دانیشیلدیغی اؤلکه‌لردن بیری اولان چین خالق جمهوریتینین سرحدلری داخیلینده وارلیغینی داوام ائتدیرن ساری اویغور تورکلری، ساری اویغور تورکلرینین یاشادیغی یئر و ساری اویغور تورکجه‌سیندن بحث ائدجه‌ییک.
تاریخده کانسو اویغور دؤولتی و هوچو اویغور دؤولتی کیمی ایکی فرقلی دؤولتین ایچینده یئنی بیرلیک یارادان تورکلر جغرافیا، دانیشدیقلاری دیل، کولتور، قبول ائتدیکلری دین و یاشادیقلاری اراضی باخیمیندان بیر-بیرین‌دن فرقلی اولسالار دا، هامیسی قدیم تورک خالقینین نسلیندندیرلر.
بوگون ساری اویغور تورکلری چین‌ین کانسو و یا قانسو ایالتینده، خوصوصیله سونان ساری اویغور موختار بؤلگه‌لرینده و بو بؤلگه‌لره باغلی کندلرده یاشاییرلار. بو بؤلگه‌دن باشقا، اونلارین آز بیر حیصّه‌سی داقوانوان قصبه‌سینده، دوغو تورکوستان‌ین قومول شهری و یا سین جیانگ اویغور موختار ویلایتینه باغلی گئتاژینگ کندینده و چانجی دونقان موختار ویلایتینه باغلی ماناسی بؤلگه‌سینده یاشاییر. اساساً ساری اویغور تورکلرینین یاشادیغی کانسو ویلایتینین سونان ساری اویغور موختار بؤلگه‌سینین اهالیسی ۲۰۱۷.جی ایل قیدلرینه گؤره ۱۰۴۰۰ جیواریندادیر.
قوهوملاری طرفیندن «ساریغ، سئریک، ساری اویغور» آدلاندیریلان ساری اویغور تورکلری اؤزلرینی «یوغو، یوغور»، حتی «ساریغ اویغور، یوغور» کیمی ایفاده ائدیرلر. چاغاتای تورکجه‌سینده یازیلمیش «تاریخ الرشیدی» اثرینده موغول دؤوروندن بو یانا «ساری اویغور» معناسیندا فرقلی آدلارلا چین قایناقلاریندا داها تئز-تئز راست گلینن ساری اویغورلار «ساری اویغور» کیمی ده خاطیرلانیر. بوگون اونلار چین خالق جمهوریتینین قیدلرینده «یوقو» کیمی تانینیر.
20.جی عصرده باشلایان ساری اویغور آراشدیرمالاریندا کانسو اطرافیندا ساری اویغورلارین آدیندا «ساری» و یا «ساریق» سؤزو ایله باغلی تورکولوقلار طرفیندن موختلیف فیکیرلر ایره‌لی سورولور. بعضیلری ساری اویغور تورکلرینین ساری باشلیقدان ایستیفاده ائتدیکلرینی و یا ساری پالتار گئییندیکلرینی ادیعا ائدیرلر.
ساری اویغور تورکلرینین اکثریتی بودیست-لاماییستلردیر. بعضیلری اؤز کؤهنه دینی اولان شامانلیغی داوام ائتدیریرلر.
ساری اویغور تورکجه‌سی جغرافی و دیل پرینسیپلرینه گؤره تورک لهجه‌لرینین تصنیفاتیندا قوزئی-دوغو و یا سیبری قروپونا داخیلدیر. بو تصنیفاتدان دا آنلاشیلدیغی کیمی، بو گون دوغو تورکوستان‌دا دانیشیلان اویغور تورکجه‌سیندن فرقله‌نن ساری اویغور تورکجه‌سی بو گون دانیشیلان تورک لهجه‌لری آراسیندا داها چوخ هاکاس، شور و فو-یو تورکجه‌سینه بنزه‌ییر.
بوگون ساری اویغورلارین یازی دیلی یوخ اولوب، یالنیز دانیشیق سویه‌سینده ایستیفاده اولونور. ساری اویغور تورکلرینین یاشادیغی جغرافیادا رسمی و تحصیل دیلینین چین دیلی اولماسی، دیلین سوسیال و کولتورل فایدالارینین گئنیش اولماسی ساری اویغور گنجلری آراسیندا آنا دیلینین ایستیفاده‌سینی داها دا آزالدیب. بونا گؤره ده ساری اویغور تورکجه‌سی ۲۰۱۰-جو ایلده یونئسکونون نشر ائتدیگی نسلی کسیلمکده اولان دیللرین قیرمیزی کیتابیندا «تهلوکه آلتیندا اولان دیللر» کاتئقوریسینه داخیل ائدیلمیشدیر. بو دیلده دانیشانلارین سایی سون درجه آز اولدوغو اوچون تورکولوقلار دیلین یاشایابیلمه‌سی اوچون تعجیلی مودافیعه و دستهگیه ائحتیاج اولدوغونو خبردار ائدیرلر.
