"تاتار تورکجهسی"
قازان تاتارلارینین تاریخی وولقا چایی ساحیلینده یارادیلمیش قازان خانلیغینا گئدیب چیخیر
تورک دیلی ۱۵-جی عصرین باشلاریندان ۲۰-جی عصرین ایلک ایللرینه قدر دوغودا چاغاتای تورکجهسی و باتیدا عوثمانلی تورکجهسی آدلانان ایکی یازیلی دیل اساسیندا اینکیشاف ائتمیشدیر. تورک دیلینده دانیشانلار تاریخین ان گوجلو و ان اوزونعومورلو دؤلتی اولان عوثمانلی ایمپئراتورلوغو ایله چیچکلنمه دؤورونو یاشایارکن، باتیدا قیزیل اوردو خانلیغینین داغیلماسی ایله دوغودا یئنی بیرلیکلر یاراندی. بو چرچیوهده قازان، کریم، آستیراهان، قاسیم، سیبیر و تورکوستان خانلیقلاری یاراندی.
قازان تاتارلارینین تاریخی او دؤورده وولقا چایی ساحیلینده یارادیلمیش قازان خانلیغینا گئدیب چیخیر. سؤزوگئدن خانلیق ۱۵۵۲-جی ایلده قورخونج ایوان کیمی تانینان 4.جو ایوان طرفیندن روس ایمپئراطورلوغو حاکیمیتی آلتینا آلینماسی ایله اونلارین تاریخینده تامامیله یئنی بیر دؤور باشلادی. بو دؤورون داوامی بوگونکو موستقیل تورک جومهوریت و توپلولوقلارینین مدنیت و دیلینین، خوصوصا ده سرحدلرینین بوگونکو فورماسینا یول آچمیشدیر. باشقا سؤزله دئسک، شرقی تورکلرین روس حاکیمیتی آلتینا گیرمهسینین باشلانغیج نؤقطهسی ایدی. اونا گؤرهده قازان خانلیغینین تکجه تاتار تورکلرینین دئییل، هم ده تورک دونیاسی تاریخینده دؤنوش نؤقطهسی اولدوغونو سؤیلهمک اولار.
تاتار آدینا ایلک دفعه اورخون یازیلاریندا "اوتوز تاتار" و "توکوز تاتار" کیمی راست گلینیر. لاکین یازیلارداکی بو ائتنیک آدلارین تورک بویلارینا دئییل، موغول بویلارینا عائید اولدوغو دوشونولور. تاتار آدینا سونرالار کاشقارلی محمودون مشهور اثری دیوان الغات الترکده راست گلینیر. کاشقارلی محمود اثرینده تاتار تورکلریندن بیر تورک طایفاسی کیمی بحث ائدیر. بعضی عالیملر تاتار تورکلرینین تورک و موغول قاریشیغیندان عیبارت بیر قورولوش اولدوغونو ایدعیا ائدیرلر. لاکین اکثریت موغول ایستیلاسی زامانی قارا دنیزین قوزئییندهکی چؤل بؤلگهلرینده کؤچری قیپچاقلارین یاشادیغی، بؤلگهیه گلن موغوللارین زامانلا تورک کوتلهلری ایله قاریشاراق تورک دیلینی منیمسهدیگی تئزینی دستهکلهییر. تاتارلارین اؤز آدلاری ایله میدانا چیخماسی قیزیل اوردو دؤورونه تصادوف ائدیر.
بو گون وولقابویو اراضیسینده یاشایان تاتار تورکلری ایله کریم یاریماداسیندا یاشایان تاتار تورکلری قیزیل اوردو دؤورونده عینی خالق کیمی فورمالاشسالار دا، قازان خانلیغی و کریم خانلیغی دؤورونده بیر-بیریندن اوزاقلاشیبلار. تاریخین گئدیشاتیندا کریم تاتار تورکلری 15-18 عصرلرده عوثمانلی سرحدلرینه داخیل اولوبلار. وولقا چایی ساحیللرینده یاشایان تاتار تورکلری خوی عصرده قازان خانلیغینین داغیلماسی ایله روس حاکیمیتی آلتینا کئچمیشلر. بو پروسهس چار روسیهسی و سووئت ایتیفاقیندان سونرا روسیه فئدئراسیونونا بو گون ده داوام ائدیر.
