ترامپ و یا بایدن! یئنی دؤورده تورکیه - آمئریکا مناسیبتلری نئجه اولاجاق؟
سئچکیلرین غالیبینین کیم اولاجاغینا گؤره، تۆرکیه- آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری دیپلوْماتیک علاقهلری کسکین شکیلده دئییشه بیلر.
آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینده باش وئرهجک اولان پرئزیدئنت سئچکیلرینین نتیجهلری تۆرکیه-آمئریکا مۆناسیبتلری اۆچون تعیین ائدیجی اولاجاق، چۆنکی نامزدلر دونالد ترامپ و کامالا هریسین فرقلی دیپلوماتیک طرزلری واشینگتن ایله مۆناسیبتلره مۆهوم تأثیر گؤستره بیلر.
دئموکرات و یا جمهوریتچی نامزددن هانسینین آغ ائوده باشقانلیق قولتوغونا اوتورماسیندان آسیلی اولمایاراق، آنکارا اؤز میللی تهلۆکهسیزلیک و منطقوی ماراقلارینا اویغون اولاراق چتین دیپلوماتیک گۆندمله اوز اوزه قالاجاق.
دکتر مراد ارسلان، حسن کالیونجو دانشگاهی معلیم و تهلۆکهسیزلیک آراشدیرمالاری محققی؛ تۆرکیه- آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری مۆناسیبتلرینین ایستقیامتینین، سئچکینین نتیجهلریندن آسیلی اولاراق بویوک اؤلجوده دَگیشه بیلهجهگینی وورغولاییر.
بایدئن حوکومتی دؤورونده آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری و تۆرکیه آراسیندا گرگینلیک داوام ائتدی. بایدئنین عنعنهوی دیپلوماتیک یاناشماسی، ترامپین دوغرودان و باریشدیریجی اۆسلوبو ایله ضیدیت تشکیل ائدیر – بو اسلوب آنکارا اۆچون داها قالیجیدیر.
تۆرکیه ترامپین 4 ایل پرئزیدئنت اولدوغو مۆدتده آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری حؤکومتی ایله داها دوغرودان علاقهده اولموشدو. ترامپین ۲۰۱۹-جو ایلده آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری قوشونلارینی سوریهنین شیمالیندان چیخارتما تصمیمی تۆرکیهنین گوونلیک منفعتلری باخیمیندان اهمییتلی ایدی و آنکارایا بؤلگهدکی نفوذونو قوروما و پکک/یپگ تئرروریستلری دفع ائتمک اۆچون امکان ساغلادی.
دکتر مراد ارسلان، حسن کالیونجو دانشگاهی معلیم و تهلۆکهسیزلیک آراشدیرمالاری محققی بئله دئییر: "ترامپین آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری عسگرلرینی سوریهنین شیمالیندان چیخارما قراری تۆرکیه اۆچون اهمییتلی بیر دؤنوش نؤقطهسی اولدو و لیدئرلر آراسیندا دوغرودان ارتباطین اۆستونلوکلرینی گؤستردی".
یپگ ایللردیر تۆرکیهیه قارشی تئرور فعالیتلرینی حیاتا کئچیرن، اون مینلرله تورک وطنداشینی و عسگرینی قتله یئتیرن پکک تئررور تشکیلاتینین سوریه قولودور.
اوزمانلارا گؤره؛ اگر کامالا هریس ایحتمالی پرئزیدئنتلییی دؤوروندهده، تۆرک طرفداری مۆشاویرلر ایله ایشلمهسه، بایدن دؤوروندهکی وضعیت داوام ائدهبیلیر، لاکین ترامپ قاییتسا، ان آزیندان ایکی اؤلکه آراسیندا بلوکلانمیش دیالوگ جانلانا بیلر.
دکتر هلین ساری ارتم ایستانبول مدنیت اونیوئرسیتئتی سیاسی بیلیملر فاکۆلتهسی پروفئسورو، نامزدلرین فرقلی دیپلوماتیک یاناشمالارینی وورغولاییر. او بئله دئییر: «ترامپین سیاستی اساساً اونون شخصییتی و روح حالی ایله فورمالاشیردی و بعضا ده اونون تۆرکیهنین منفعتینه اولان گؤزلنیلمز قرارلار قبول ائتمهسینه سبب اولوردو. بایدنین سیاستی داها عنعنهوی دیر، لاکین پکک، یپگ و دوغو آق دنیز کیمی مسئلهلرده فیکیر آیریلیغی داوام ائدیر".
ترامپ حؤکومتی دؤورونده واشینگتونون داها مونعطیف و قارشیلیقلی موناسیبته دایالی سیاستی تۆرکیهنین بولگهسل هدفلرینه، اؤزللیکله تئرور ایله مۆباریزه عملیاتلارینا یاردیم ائتدی.
دوغو آق دنیزده تعادل
دوغو آق دنیزده گۆج بالانسی آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری-تۆرکیه گرگینلیگینده ان مۆباحیثهلی مسئلهلردن بیرینی تشکیل ائدیر. تۆرکیهنین اراضی سولاری و اقیانوسدا انئرژی کشفییاتی و عسگری مؤوجودلوغو ایله باغلی قطعیتلی دوروشو، یونانیستان و جنوبی قیبریس روم حؤکومتی ایله دوغرودان مۆناقیشهیه سبب اولوب.
ترامپ حؤکومتی دؤورونده یونانیستان ایله امکداشلیغین آرتیریلماسی، عسگری علاقهلرین گۆجلندیریلمهسی، آتن و لفکوشا ایله دیپلوماتیک علاقهلرین اینکیشافی ایستقیامتینده آددیملار آتیلدی.
بایدئن حؤکومتی بو یاناشمانی داها دا ایرهلی آپاریب، یونانیستان، جنوبی قیبریس روم حؤکومتی و ایسرائیل ایله طرفداشلیقلاری گۆجلندیرمکله چوخ طرفلی قارشیلیقلی فعالیتلرین داوام ائدجَگینه دایر ایشارهلر وئردی.
آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری بو یاخینلاردا شیمالی قیبریس تۆرک جۆمهورییتینین ماراقلارینی هئچه سایاراق جنوبی قیبریس روم حؤکومتی ایله مۆدافیعه مۆقاویلهسی ایمضالاییب. آنکارا بو وضعیتی اونون استراتئژی ماراقلارینا ضربه ووران بیر فعالیت کیمی گؤرور.
ارتم بو قونو ایله باغلی دئییر: "آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری جنوبی قیبریس روم حؤکومتی و بایدن رهبرلیگیندهکی یونانیستانا مئیل ائتسه بئله، تۆرکیه ژئوپلیتیک اهمییتی ایله بؤلگهده اساس اویونجودور. ترامپین سئچیلمهسی بالانسی برپا ائده بیلر، لاکین درین گرگینلیکلره داوام ائدهجک".
آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری اوزون مۆدتدیر کی، ایکی ناتو مۆتفیقی تۆرکیه و یونانیستان ایله مۆناسیبتلرینی بالانسلی توتمایا چالیشیر. ائرتئم علاوه ائدیر: " ترامپ دؤورونده یونانیستان طرفینی توتما آچیغا چیخدی. گلهجک حؤکومتلرین گرگینلیگین داها دا آرتماسینین قارشیسینی آلماق اۆچون دقتلی داورانمالی گرکلیدیر."
بیزی نه گؤزلَییر؟
اون ایللردیر عسگری امکداشلیق، بولگهسل امنیت و تئرور ایله مۆباریزه فعالیتلری تۆرکیه ایله آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری آراسینداکی مناسیبتلری فورمالاشدیریر. بونونلا بئله، سوریهده داوام ائدن مۆناقیشهلر، دوغو آق دنیزدکی مۆباحیثهلر، غزه و لبنانداکی گرگینلیکلر، بو اورتاقلیغی چتینلشدیریر.
ارتم دئییر: "سئچکی گئدیشاتی دَگیشه بیلر، لاکین آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری ایله تۆرکیه مۆناسیبتلرینین اساس دینامیزمینین اهمییتلی درجهده دَگیشمهسی احتیمالی آزدیر. تۆرکیه اؤز امنیت چیخارلارینی قورویاراق بو گلوبال چتینلیکلرین عهدهسیندن گلمهلیدیر."
مراد آسلان دا بو فیکری دستهکلَییر، او دئیییر: "کیمین غالیب گلمهسیندن آسیلی اولمایاراق، تۆرکیه، آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین اورتادوغو و دوغو آق دنیزکی استراتئژیک منفعتلری اوچون چوخ حساس اهمییتینی قوروماغا داوام ائدهجک. آمئریکا، آنکارانین سسینی ائشیدمهلی و گئدهرک چوخ قوطوبلو حاله گلن بیر دۆنیادا آنکارانین امنیت ائحتیاجلارین تامین ائتمهلیدیر."
سئچکی نتیجهلریندن آسیلی اولمایاراق؛ تۆرکیهدن بؤلگهسل و گلوبال استقرارداکی مرکزی رولونو قورویاراق مۆستقیل خاریجی سیاستینی داوام ائتدیرمهسی گؤزلنیلیر.
یازار: اسرا کاراتاش آلپای
چئویرن: فریبا اوغوز