Konya vilayäte

Konya şähäre Êçke Anadolu töbägendä urnaşqan. Törkiyäneň tarixi häm mädäni cähattän iň möhim üzäklärennän berse ul.

Törek häm İslam dönyasınıň tanılğan zıyalılarınnan Mäwlana yäşägän Konyanıň bay tarixi ütkäne bar. Töbäkkä cirläşüneň b.ê. qadär 9 meňençe yıllarda başlanuı uylanıla.

Şähär üzägenä yaqın urnaşqan Çatalhöyük töbäge bügengä qadär saqlanıp qalğan iň êlekke toraq punkt bularaq belenä. Dönyada iň berençe aş-su mädäniyäte başlanğan, ut qullanılğan, qırğıy cänleklärgä qarşı saqlanu başqarılğan, igençelek belän şöğillänü başlanğan urın ul – Çatalhöyük.

B.ê. qadӓrge çorda Konyada xettlar, friglar, lidiyalelӓr, pirslılar, makedonnar xökem sörgӓn. Soñınnan Rim hӓm ğarӓp xaqimiyӓte bulğan. Töreklӓrneñ Anadoluğa kerüennӓn soñ Sӓlcuqlı dӓwlӓte, soñınnan da Ğosmanlı İmperatorlığı cirlӓrenӓ quşılğan Konya.

Konyada bügenge köndӓ şaqtıy śivilizaśiyadӓn qalğan sӓnğat’ ӓsӓrlӓre bar. B.ê. qadӓr 3500 yıllarğa qarağan qorılma qaldıqların kürergӓ mömkin. Ayıruça Anadoludağı iñ êlekke xristiyan toraq punktı hӓm êlekke çirkӓwlӓr dӓ bu töbӓktӓ urın ala.

Sӓlcuqlı dӓwlӓteneñ başqalası bulğan Konya şul uq waqıtta Yefӓk yulı östendӓge möhim sӓwdӓ üzӓge bula. İslam śivilizaśiyasenӓ xas yözlӓrçӓ ӓsӓr urın alğan, ul waqıttağı tanılğan İslam ğalimnӓre tuıp üskӓn hӓm kilep urnaşqan şӓhӓr bula ul.

Konyada Anadolu Sӓlcuqlı dӓwlӓte belӓn citӓklӓgӓn soltannar, wӓzirlӓr, möhim şӓxeslӓrneñ törbӓlӓre, waqıf ӓsӓrlӓre, mӓçetlӓr, mӓdrӓsӓlӓr bar.

Konyada 13 ğasırnıñ tanılğan şağıyre, ğalim, din belgeçe hӓm sufıylardan bulğan Mӓwlana Cӓlӓletdin Rumıy da yӓşӓgӓn.

Mӓwlananıñ töşençӓlӓre haman da iskӓ alına, ӓsӓrlӓre distӓlӓrçӓ telgӓ tӓrcemӓ itelgӓn. Mӓwlana törbӓse hӓm muzeyı zur ӓhӓmiyӓtkӓ iyӓ. Muzey işeğaldında dӓrwişlӓr yӓşӓgӓn bülmӓlӓr, mӓçet, kitapxanӓ bar. Muzeyda ayıruça Mӓwlana ӓsӓrlӓre belӓn quldan yazılğan kitaplar, yazmalar hӓm muzıka qoralların da kürep bula.

Konya – mӓçetlӓr, kӓrwan-saray hӓm mӓdrӓsӓlӓr şӓhӓre. Mӓwlananıñ küñel dönyasın üzgӓrtkӓn İslam ğalime Şems-i Tebrizi xörmӓtenӓ tözelgӓn İplikçi cӓmiğı, Şerafettin cӓmiğı, Şeyh Sadretdin Konevi cӓmiğı, Aladdin cӓmiğı, Aziziye cӓmiğı iñ möhimnӓre bulıp tora.

Karatay mӓdrӓsӓse, Neçkӓ manara mӓdrӓsӓse, Sırçalı mӓdrӓsӓ, Obruk, Zazadin, Pamukçu kӓrwan-sarayları, Sahibata kölliyӓse, Mӓxmӓt Paşa kölliyӓse – Konyada urnaşqan hӓm bezne ütkӓn ğasırlarğa iltüçe tarixi ӓsӓrlӓrdӓn barı tik qayberlӓre genӓ.

Konyada Awrupanıñ iñ zur Tropikal’ Kübӓlӓk baqçası bar. yaqınça 8000 m2 lık baqçada distӓlӓrçӓ kübӓlӓk hӓm tropikal’ üsemlek tören kürep bula.

Konyanıñ Sӓlcuqlı rayonındağı Sille mӓxӓllӓsendӓ Anadoludağı berençe çirkӓwlӓrdӓn bulğan, 300nçe yıllarda tözelgӓn Aya-Elena çirkӓwe urnaşqan.

Konyağa yılda 3 millionnan artıq cirle hӓm çit il turistı kilӓ.

Konya yaqlarına barsağız, Mӓwlana mӓdӓniyӓt üzӓgendӓ Sema çığışın qaramıyça, Aladdin qalqulığına çıqmıyça, itle ikmӓk, bamya aşı, miç kebabı kebek lӓzzӓtle aş-sularnı aşap qaramıyça qaytmağız.