Törek balaları tatar xalıq äkiyätlären uqıy
Töreklär häm tatarlar: urtaq qıymmätlär 23/19
Xalıq awız icatında borınğılığı, mawıqtırğıç dönyası, syujetları, kompoziŝiyäse häm başqa üzençälekläre belän ayırılıp torğan äkiyät janrı bar. Ul tatar xalıq icatında da kiñ urın alğan.
Äkiyätlärdä xalıqnıñ küp ğasırlıq tormış täcribäsennän tuğan ziräklege, tapqırlığı, yaxşılıq häm yawızlıq turındağı töşençäläre tuplanğan, kiläçäkkä ömet häm xıyalları çağılğan. Äkiyät yawızlıqnı ğayepli, ğadellekne, xaqlıqnı yaqlıy, keşelärne igelekle, tuğrı häm märxämätle bulırğa öyrätä.
Xalıqnıñ ictimağıy fiker üseşen öyränügä dä äkiyätlär zur rol’ uynıy. Ğomumän, ictimağıy-politik qaraşlarnıñ formalaşuın häm üseşen xalıq awız icatı äsärlärennän başqa tulı öyränü mömkin tügel.
Tatar xalqı - äkiyätlärgä bay xalıq. Söyekle şağıyrebez Ğabdulla Tuqay icat itkän distägä yaqın äkiyät arasında “Şüräle”, ”Su anası” häm “Käcä belän sarıq xikäyäse” ayıruça populyarlıq qazana.
Tatar äkiyätlären törek balaları da uqıy häm öyränä. Törkiyädä näşer itelgän 22 tomlıq “Törki dönya äkiyätläre” cıyıntığınıñ berse tatar xalıq äkiyätlärennän torğanlığın belderä “Tatar-inform”nıñ Törkiyädäge xäbärçese Ruşaniya Altay.
Törkiyädä basılğan “Törki dönya äkiyätläre” cıyıntığında tatar äkiyätläre dä urın ala. Ul “Pürüş batır belän Aqsıla. Tatar äkiyätläre” dip atala. Böten dönyağa taralğan törki xalıqlarnıñ äkiyätlären tuplap, törek balalarına täq’dim itüçe törek xalqınıñ balalar yazuçısı Yücäl Fäyzioğlu tatar xalıq äkiyätlärenä dä bitaraf qalmağan, ber kitapnı tulısınça Qazan häm Qırım tatarları äkiyätlärenä bağışlağan. Anda “Öç qız”, ”Saran belän Yumart”, “Qart-qorılarnı nişlätergä”, ”Oça torğan bişmät”, ”Pürüş batır”, ”Xan belän yılan”, ”Altın ätäç belän xan qızı”, ”Ürmä yözek” kebek 23 äkiyät urın alğan.
Yücäl Fäyzioğlunıñ belgeçlege uqıtuçı. 1946nçı yılda Törkiyäneñ Kars şähärendä dönyağa kilgän. 1972nçe yıldan birle Almaniyädä (Germaniyada) yäşi, läkin yılnıñ berniçä ayın Törkiyädä uzdıra. 1982nçe yıldan başlap Sovetlar Berlegendäge törki cömhüriyätlär belän tığız mönäsäbättä. Törki xalıqlarnıñ bay mädäniyäte, sänğate belän çın küñeldän ğorurlana. Alarnıñ üzara aralaşıp, berdäm bulıp ğomer itülären teli. Törki qardäşlek balaçaqtan uq tärbiyälänergä tiyeşlegenä ışana. Şuña da ul balalar küñelenä qardäşlek-tuğanlıqqa iltüçe añ suqmağın äkiyätlär aşa salırğa bulğan. Şunısı iğ’tibarğa layıq: yazuçı “Törki dönya äkiyätläre”cıyıntığı öçen äsärlär saylağanda, alarnıñ tärbiyäwi, äxlaqıy temadan çitläşmägännärenä tuqtalğan. Anıñ fikerençä, nänilär küñele ğadellek, izgelek, aqlıq xisläre belän tulırğa tiyeş. Äkiyätlär kiläçäkneñ äxlaqlı wä gumanlı şäxeslären tärbiyäläwdä ähämiyätle urun tota. ”Öç qız” tatar xalıq äkiyäten ul märxämätlelekkä çaqıru dip bäyäläp, anıñ tärbiyäwi roleneñ zur bulğanlığın belderä, dip yaza Ruşaniya Altay.
Yücäl Fäyzioğlu “Pürüş batır belän Aqsala” dip isemlängän tatar xalıq äkiyätläre kitabına tatar xalqı häm Tatarstan turında mäğ’lümät birüne dä onıtmağan. Dön’ya kartasındağı Tatarstannıñ urının kürsätkän.
Törkiyädä zur yañğıraş alğan “Törki dönya äkiyätläre” cıyıntığı avtorı, balalar yazuçısı Yücäl Fäyzioğlu TÖREKSOY xalıqara törki mädäniyät oyışmasınıñ Çıñğız Äytmatov isemendäge medale belän dä büläklänä.
Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1)Ruşaniye Altay.”Törek balaların tatar xalıq äkiyätlären uqıy”-Tatar-inform.
tat.tatar-imform.ru>news>2010/02/22
2)Camaletdinov K.Ş.Tatar äkiyätlären barlau yulında.
3)https:/bolgarradio.com>tatarstan-alicer
www.antat.ru>iyli>Zamaletdinov-2015
