Bögrüdälik tatar awılı
Töreklär häm tatarlar: urtaq qıymmätlär 04/19
Törkiyädäge tatar awıllarınnan berse bulğan Bögrüdälik awılı turında qısqaça küzätü
Bögeredälek awılı - Törkiyä Däwläteneñ, Koniya şähäre Cihanbeyle rayonına qarağan ber tatar awılıdır. Cihanbey rayon üzägenä-35 km, ä Koniya şähäre üzägenä-135 km yıraqlıqta urnaşqan. Awıl xalqın niğezdä tatar millättäşlärebez täşkil itä. Bu tatar awılına uzğan ğasırnıñ başlarında nigez salına. 1908nçe yıllarda 100 keşelek ğailä Könbatış Seber yaqlarınnan üzläreneñ yort-cirlären taşlap Törkiyägä çığıp kitkän. Böyek din ğalime Gabderäşit İbrahim häm Yuwanbaş Muhammedi täq’dime belän berençe törkemdä 386 xatın-kız häm dä 385 ir-at täşkil itkän barısı 771 törkem Törkiyä tufraqlarına barıp urnaşa. Poyezd yulçılığı häm köymä belän 1909nçı yılnıñ 1nçe ğıynwarında İstanbulğa kilep citkän tatarlarnı bu çornıñ padişahı Abdulxamit 2nçe qarşılıy. Waqıtlıça İstanbulda qunaq itkännän soñ bu tatar-millättäşlärebezgä barıp yäşär öçen padişah tarafınnan İstanbul, Bursa,Aqşähär häm dä Koniyä taraflarınnan yäşäü urınnarı kürsätelä. Xäzerge waqıtta Koniyä şähäreneñ Cihanbeylegä bäyle bulğan Reşadiye iseme astındağı cirlärneñ tufraqları uñdırışlı buluı belän, xaywançılıq häm dä igençelek öçen tatarlar bu cirlärne saylıylar. Awılnıñ iseme yazularda Reşadiye isemen yörtsä dä, soñınnan törekçä “böğrün”nän (böyerennän) çıqqan çişmä xörmätenä Bögeredälek dip üzgärtelgän, diyelä törekçä bilgelärgä kürä.
Awıl turıdağı bilge-yazmalarda kürsätelgänçä, bu Bögeredälek awılına kilep urnaşıp 5 yıl ütügä tatar-millättäşlärebez Törkiyäneñ böyek Çanakkale suğışında,suğışqa çaqırılmadıqları xäldä suğışqa qatnaşıp üzläreneñ fidaqar’leklären kürsätep 32 şähit birgännär.
“Bögredälek awılı digäç tä,minem aqlıma iñ berençe bulıp Ğabderäşit İbrahim äfände kiler,ä annan soñ da Naci İdel,”-dip yaza üzeneñ yazmasında törek yazuçısı Mostafa Balqan.Rossiya-Seber tatarlarınıñ yulbaşçısı bulğan häm Yaponiyädä dä İslam öçen yanıp-köygän böyek din ğalime,mäğ’rifätçe,yazuçı Ğ.İbrahim äfändene Bögredälek tatarları yaratıp anı “babay” digännär,ä tormış iptäşen härkeşegä yärdäm qulın suzuçı möxtäräm keşe buluları öçen “äni” dip yörtkännär.Awıl xalqı öçen alarnıñ ayırım ber urınnarı,xörmätläre bulğan,dip bilgeläp ütä üzeneñ xezmätendä M.Balqan.
Bögredälek awılı şaqtıy zur.Biredä 400dän artıq yort bar.Awıl yıraqtan uq tözek,matur kürenä,dip yaza üzeneñ mäqaläsendä A.Ğarayeva-Aqçura.Osmaniyä kebek dalada tügel, ällä taw itägenä urnaşqanğamı,bezneñ yaqlarnı xäterlätä.Yäşellek küzgä taşlana, di Ayziräk xanım.
Bögredälek awılı monnan 10 yıl êlek üzeneñ 100 yıllığın bilgeläp ütä.”2007nçe yılda Bögredälek awılında seber tatarları Omskinıñ Ülän kül awılınnan küçep kilgännärenä 100 yıl buldı. Monı bez bik zurlap ütkärdek. Tatarstan Mädäniyät ministrlığınnan kilüçelär buldı,artist-cırçılarıbız, tarixçı Fäüziyä Bäyrämova kilde. Awıl xalqı cıyıldı, çönki alarnıñ kübese bügen Aurupada yäşi,- dip belderä Törkiyädä yäşäüçe tatarlardan Fänis Zıyalı.
Möxacir millättäşlärebez üzläreneñ ğaziz vatannarınnan ozaq yäşäsälär dä,nindi genä awırlıqlar belän qarşılaşsalar da tuqan tellärennän,tatar xalqına xas bulğan milli ğoref-ğadätlärennän,milli rizıqlarınnan waz kiçmilär. Qısqası, ata-baba tufraqlarındağı mädäniyätne Törkiyä tufraqlarında da yäşätergä tıırışalar.
Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1)Türkçe Bilgi:Böğrüdelik,Cihanbeyli.
https://www.turkcebilgi.com>böğrüdelik,...
2)M.Balkan.Böğrüdelik köyü ve Abdürreşid İbrahim-Pusula Haber.10.05.2017.
https://www.pusulshaber.com.tr>...
3)A.Garayeva-Aqçura.”Dön’ya üzäge-tatar awılları arasında.Işanmıysızmı?”.Reyal’noe vremya”.23.09.2018.
4)A.Şäymärdän.Mädäniyät turında söyläşäbez.”Fänis Zıyalı:”Gäydäm Törkyädä bulsa da,küñelem-Tatarstanda”.”-N12,28.03.2012
