Tatar rässamı Mäxmüt İsmäğıylev
Töreklär häm tatarlar: urtaq qıymmätlär 19/20
Törkiyädä yäşäwçe millättäşebez rässam Mäxmüt İsmäğıylev turında qısqaça küzätü
Keşe ğomere - diñgezdäge ber tamçı, mäñgelekneñ ber mizgele genä. Şuşı qısqa waqıt êçendä keşe zur-zur plannar qora. Barlıq uylağanın êşläp ölgerergä, cirdä üzenen êzen qaldırırğa, üzen mäñgeläşterergä teli, härdaim şuña omtıla. Tumışı belän Tatarstannıñ Kukmara rayonınıñ Mämäşir awılınnan bulğan xäzerge waqıtta Törkiyäneñ Sakariyä şähäreneñ Aq’yazı rayonında qızı häm dä onıqları yanında yäşäp icat itüçe millättäşebez, Tatarstan Rässamnar berlege äğ’zası, rässam Mäxmüt İsmäğıylev tä änä şundıylarnıñ berse. Anıñ icatı ğaläm kiñleklärenä säyäxätkä däşä sıman. Räsemnärenä qarap soqlanmasqa mömkin tügel: härqaysı paq’lıq, maturlıq nurları çäçep tora, tabiğat’neñ üze kebek ük çın, tıynaq. Mul, cılı buyawlar belän sürätlängän räsemnärenä dönyanıñ ällä nindi ğam’-ğıybrätläre, sabıylarça samimilek, üzäk özgeç moñ-sağış sıyğan.
İcadi qaynarlıq belän yanıp, därtlänep êşläwçe millättäşebez rässam Mäxmüt Xösäyen ulı İsmäğıylev Tatarstannıñ Kukmara rayonı Mämäşir awılında 1950nçe yılda dönyağa kilä. Üzeneñ xezmät yulın ul Kirov ölkäseneñ Noqrat Alanı şähärendäge maşina tözeleşe êşxanäsendä frezerçı bulıp başlıy. Üzeneñ êş däwerendä tırış yeget maqtawlı, däräcäle isemlär ala. Tormışta ayıruça aktiv keşe bularaq, anı Noqrat Alanı şähärendä xalıq ışanıçlısı itep, ä soñraq hönärçelär berlegeneñ Kirov ölkä komitetına da äğ’za itep saylıylar. Tatarstannıñ “QamAZ” zavodında êşlägändä dä zur uñışlarğa ireşä. 1977nçe yılda üzeneñ xezmät näticäse öçen Däwlätneñ “Xörmät Bilgese” ordenı belän büläklänä.
90nçı yıllarda rässamnıñ icatı, tormışı, küñel kiçereşläre (jurnalistlar tarafınnan) Tatarstannıñ gazet-jurnallarında, radio häm televideniyedä yaqtırtıla başlıy. Üzeneñ küñel kiçereşlären räsemgä töşerä başlağan Mäxmüt İsmäğıylev berençe kürgäzmäsen 1993nçe yılda oyıştıra. Şul waqıttan alıp, rässam siksännän artıq kürgäzmälärdä qatnaşa, qırıqtan artıq üzeneñ şäxsi kürgäzmälären oyıştıra. Ul törle janrlarda da uñışlı êşli. Xoday aña sälätne muldan birgän dip äytergä bula. Mäxmüt İsmäğıylev - xäzerge köndä 900gä yaqın kartina avtorı.
Rässam tematik häm fälsäfi temalarğa kartinalar icat itä. Anıñ icat äsärläre arasında Törkiyäneñ İlbaşı Räcäp Tayyip Erdoğannıñ da portretı ayırım ber urın alı tora. Aq’yazı rayonınıñ Gazi Söläyman-paşa isemendäge mäçet manzarası küreneşeneñ räseme dä iskitkeç icat äsärläre arasında. Törle töstäge buyawları belän icat itärgä yaratqan qılqaläm ostasınıñ şämailläre dä baytaq. Tamaşaçını iman nurı belän dä nurlandıra, maturlıq dönyasına alıp kerä ul. Yalan täpi yörgän çirämnär tösen, äle genä çapqan peçännärneñ xuş isen onıttırmıyça, tuğan yaq tabiğateneñ qaderen belergä, kömeş sulı yılğalar, küllär, saf sulı çişmälärne yaratırğa öndi ul üzeneñ icat itkän räsemnäre aşa. Nindi tılsım, nindi serlär yäşerengän ul icat äsärlärendä! İğ’tibar belän küzätä genä bel!
İcatçınıñ icat cimeşläre tuğan töbäge Kukmarada, Yar Çallı, Alabuğa, Qazan şähärlärendä häm Törkiyädäge şäxsi kürgäzmälärdä urın ala. Monnan tış äle ul şiğır’lär häm cırlar da icat itä. Anıñ ruxi köçe, omtılışları, tormışqa därte şiğır’lärendä dä çağıla. Xäzerge köndä Mäxmät İsmäğıylev tarafınnan 70läp şiğır’ icat itelgän, alarnıñ kübesenä köylär dä yazılğan. Rässamnıñ şağıyranä canı härçaq êzlänüçän, aşqınuçan. Anıñ tormışında ilhamlı mizgellär qabatlanıp tora. Bertuqtawsız räsemnär icat itep, şularnı gel xalıqqa manzara qıldırıp, keşelärgä maturlıq dönyasın büläk itep toruda ul. Anıñ “Äyter süzlär qalğan äle” isemle şiğır’lär cıyıntığına prezentaŝiya uza. Kitap “Qazan milli kitap” näşriyatında 200 danä tiraj belän dönya kürä. Bu kitap avtornıñ üz räsemnäre, fotoları belän bizälep, fälsäfi-lirik şiğır’lären tuplağan. Anıñ şiğır’lärenä öç cır da yazılğan: ”Ömeteñne özmä”, ”Söyäm dip äyter idem”, ”Cırlıym duslar sezneñ öçen”. Mäxmüt ağanıñ bu şiğır’läre cır bulıp Tatarstannıñ tanılğan cırçıları Rezedä Şäräfiyeva häm Rawil Ğaliyevlar tarafınnan yañğırıy.
Qullarıñnan quan dimi, ni diyärseñ mondıy ixlas küpqırlı icatçığa!
Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1) kukmor-rt.ru>news>khbrir>kuk…
“Kukmara muzeyı qunağı-Törkiyädä yäşäp icat itüçe yaqtaşıbız Mäxmüt İsmäğıylev”.24.05.2017
2) lyasan.ru>k_renekle_jaktashlarybyz
“Rässam Mäxmüt İsmäğıylev”.11.03.2012
3) www.akayazi24.com>akyazi-sg...
“Akyazı Sgm’de Tatarstanlı Ressamın Resim Sergisine Davet-Akyazı24”. 26.07.2017
4) beznenmiras.ru>koyashly-ressam
Ğaynetdinova D.,“Koyaşlı rässam-Jurnal “Bezneñ miras”.”Bezneñ miras” jurnalı. 27.05.2015
