Änkarada Ali Aqış iskä alındı

Törkiyä başqalası Änkarada urnaşqan “İdiliya” tatar aşları yortında 2016nçı yılnıñ 17nçe dekabr’ könne Bötendönya tatar ligasınıñ berençe qoruçı başlığı, kürenekle cämäğät êşleklese, jurnalist Ali Aqışnıñ ülemenä 5 yıl tulu mönäsäbäte belän iskä alu kiçäse ütkärelde.

Tikşerenüçe-ğalim Ömär Özcan 5 yıl êlek 17nçe iyül’ könne wafat bulğan Ali ağanıñ Törkiyädäge, Germaniyadağı, Pol’şadağı, Misırdağı tormışı häm êşçänlege, fikerläre häm äsärläre turında täfsille mäğlümat birep uzdı.

20nçe ğasır başında İdel-Ural yaqlarında tözelgän Millät Mäcleseneñ başlığı, Rusiyä Duması häm Törkiyä parlamentı xalıq ışanıçlısı, tanılğan cämäğät êşleklese, ğalim Sadri Maqsudineñ onığı, Törkiyäneñ berençe xatın-qız ilçese Adilä Aydanıñ qızı, tatar şağire Därdmänneñ tuğanı, Bötendönya tatar ligasınıñ bügenge başlığı, yazuçı häm ğalimä Gönül Pultar da Ali Aqış turındağı xatiräläre belän urtaqlaştı.

91nçe yılda Sovetlar Berlege tarqalğannan soñ ul çaqta Germaniyanıñ Münxen qalasında yäşägän Ali Aqışnıñ berençe tapqır Tatarstanğa baruın häm ul çaqta Rusiyädä yäşäwçe tatarlar belän tatar diasporosı arasında êlemtälärneñ bulmawın kürep abaylap aluın añlatuçı Gönül xanım şuşı säbäp arqasında Qazanda Ali Aqış citäkçelegendä Bötendönya tatar ligasınıñ tözelüen belderde.

1992nçe yılda Qazanda Bötendönya tatar kongressınıñ tözelüen häm 5 yılda ber tapqır Bötendönya tatarlar qorıltayınıñ cıyıluın äytüçe Gönül xanım, kongressnıñ dönyada yäşäwçe tatarlarnıñ mädäniyät häm mäğarif ixtıyacların qanäğätländerüen, räsmi Tatarstannıñ yılmayuçan yözen, qunaqçıllığın kürsätüen assızıqladı häm bu räweşle Ali Aqış proyektlağan dönya tatarları arasındağı êlemtäne, bağlanışlarnı urnaştıru wazıyfasınıñ zur öleşen dä üz östenä aluına iğtibarnı yünältte.

Tatarstan säyäxätennän alğan täêsirläre belän dä urtaqlaşuçı Gönül Pultar ike tör tatarlarnıñ buluın belderde: kapitalizm dip yörtelüçe yäşäw räweşenä omtıluçı urıs ağımına kerergä tırışuçı tatarlar belän tatar milläteneñ häm tatar mädäniyäteneñ kiläçägennän borçıluçı tatarlar buluın.

“92nçe yılda Ali Aqış belän oçraşqan çaqta: “Sovetlar Berlege tarqalmağan bulsa ide, 10 yıl êçendä tatar milläte häm tatarça belüçe qalmayaçaq ide”, - dip äytkän ide. Älbättä, awıl moxitında yäşäwçelär bik yaxşı tatarça belsä dä, ğomum alğanda Tatarstanda, Qazanda xalıq urısça söyläşä.”

Tatarstannıñ bügenge köndä bik köçle iqtisadqa iyä buluın häm Qazannıñ Rusiyä Federaśiyäseneñ öçençe zur möhim şähäre buluın assızıqlawçı Gönül xanım qayber könüzäk mäs’älälärgä dä iğtibarnı yünältte: Tatarstan Prezidentı statusınıñ beterelergä telänüe, säyäsi basımnıñ buluı, şul isäptän Tatar İctimaği üzägeneñ Çallı bülege başlığı Räfis Qaşapovnıñ äle haman törmädä utıruı häm bu mäs’älädä berkemneñ bernärsä dä êşli almawı.

Tatarstanda yäşäwçe tatarlarnıñ qırım tatarları belän bağlanışlarğa bik zur ähämiyät birüen dä añlatuçı Gönül Pultar tatar teleneñ tağın da ğamäli qullanışlı torışqa äyländerelüeneñ möhimlegenä basım yasadı.

1992nçe yılda Tatarstanda ütkärelgän bäysezlek referendumın da iskä töşerüçe Gönül xanım referendumda urıs watandaşları belän bergä Tatarstan xalqınıñ 62%ınıñ uñay tawış birüen, läkin näticäseneñ tormışqa aşırılmawın häm monıñ äle dä soraw astında buluın belderde.

  Diasporada yäşäwçe tatarlarnıñ mädäniyäten saqlawda ike äyberneñ: tatar aşları belän cırlarnıñ yärdäm itüen äytüçe Gönül Pultar simvolğa äylängän Tuqay häm Sabantuydan tış tatar yäşlären qızıqsındıra alaçaq, milli rux uyandıra alaçaq çaralar turında da uylaw zarurlığına basım yasadı.

Cämäğät êşleklese häm jurnalist Ali Aqışqa bağışlanğan kiçädä Ali ağanıñ bertuğanı Säidä xanım da qatnaştı.

Ali Aqışnı iskä aluçılar arasında – Qırım tatarları cämğiyäte ğomum başlığı Tuncär Qalqay da bar ide.

Bötendönya tatar ligasınıñ berençe başlığı Ali Aqışnıñ ülemeneñ 5 yıllığı mönäsäbäte belän ütkärelgän iskä alu kiçäse qısalarında “İdiliya” tatar aşları yortında kitap kürgäzmäse dä oyıştırıldı.

Kiçädän yazmanı tawış uynatqıçınnan tıñlıy alasız yäki videoyazmanı qarıy alasız.

Mostafa Gültäkin töşergän fotosürätlär biredä.