Tarixçı professor İl’yas Qamalov
Törek häm tatar xäzinäläre - 5/2022
Törek häm tatar xäzinäläre 05/2022
Törkiyӓ İlbaşı Rӓcӓp Tayip Êrdoğannan maqtaulı bülӓk alğan millӓttӓşebez,êzlӓnüçe-yazuçı, tarixçı-professor İl’yas Qamalov turında qısqaça küzӓtü
Bügenge yazmabıznı, İntertat xӓbӓrlӓrenӓ, internet çeltӓre yazmalarına nigezlӓnep ӓzerlӓdek.
Törek xalqı, tatar millӓte - keşelek cӓmğıyӓte tarixında tirӓn êz qaldırğan ike tuğandaş xalıq. Bilgele bulğança, alarnıñ ğacӓyep ğıybrӓtle bay tarixı, distӓ ğasırlarğa suzılğan çiksez qıymmӓtle matdi hӓm ruxi hӓzinӓlӓre, mӓdӓniyӓtlӓre, kürkӓm-ğoref-ğadӓtlӓre bar. Törek-tatar xalqı - iskitkeç tırış, êşçӓn, qaharman, kiñ küñelle xalıqlar.
Tatarlarğa kilgӓndӓ…Tatar cӓmğıyӓte küp ğasırlar buyı üzeneñ asılın saqlap qalu öçen körӓşep, alğa taba üsü mömkinleklӓre êzlӓp yӓşӓde. Şuña kürӓ dӓ tatarlar öçen zaman talӓplӓrenӓ cawap birerlek fikerlӓw dӓrӓcӓsenӓ kütӓrelü bik möhim bula. Tatar zıyalıları bu awır hӓm qatlawlı yulda törki xalıqlar arasında ğına tügel, böten möselman dönyasında ӓydӓp baruçılar dӓrӓcӓsenӓ kütӓrelep, üzlӓreneñ yazğan xezmӓtlӓre, yaña ideyӓlӓre, tırışlıqları, millӓtpӓrwӓrleklӓre belӓn ayırılıp toralar.
Törki dönya tarixın, mӓdӓni baylıqların ğıyl’mi nigezdӓ öyrӓnü, bügenge buınğa citkerü, ӓbi-babalarıbıznıñ ğasırlar buyına tuplağan tormış tӓcribӓsen köndӓlek ğamӓlgӓ kertü - möhim burıçlarnıñ berse bulıp sanalğan.
Mӓdӓni, tarixi hӓm ruxi xӓzinӓlӓrneñ üseşenӓ törle zamannarda, törle ölkӓlӓrdӓ zur öleş kertkӓn şӓheslӓr arasında tatar morzaları bik küp. Ӓnӓ şundıylardan üzeneñ fӓnni xezmӓtlӓre hӓm küpqırlı êşçӓnlege belӓn kiñ qırlı ğalim, êzlӓnüçe-yazuçı, tarixçı-professor İl’yas Qamalov törki qӓwemnӓr arasındağı bağlanışlarnı köçӓytüdӓ, tarixi yӓdkӓrlӓrebezne dönyakülӓm talӓplӓrgӓ kiterep törki dönyanı cihan xalqına tanıtuda ğayӓt’ ӓhӓmiyӓtle êşlӓren tormışqa aşıra.
Şunısın da iskӓ töşerep ütik: Seber yaqlarında tuıp-üskӓn İl’yas Qamalov Törkiyӓgӓ kilӓ dӓ, tarix bülegenӓ uqırğa kerӓ hӓm çıtırmanlı qarurmannı xӓterlӓtkӓn Altın Urda tarixın öyrӓnӓ başlıy. Ul, rus, törek, ingliz telle fӓnni xezmӓtlӓrne dӓ tikşerӓ. Qısqası, Altın Urda tarixın törle yaqlap tikşerü mömkinlegenӓ ireşӓ. Ӓlege tema buyınça ber-ber artlı fӓnni xezmӓtlӓre törek telendӓ kitap bulıp çığa: “Altın Urda hӓm Rusiya: tatarlarnıñ Rusiyӓgӓ yoğıntısı”, ”Altın Urda xanlığınıñ rӓsmi xatları”, ”Mongollarnıñ Qavqaz sӓyӓsӓte” hӓm başqa êşçӓnleklӓre. Ğalim bolar belӓn genӓ çiklӓnep qalmıy, bu ӓsӓrlӓrgӓ östӓp ul Rizaêddin Fӓxretdin, Aram Galstyan, Ütӓmeş Xacilӓrneñ kitapların törekçӓgӓ tӓrcemӓ itӓ, törle fӓnni cıyınnarnıñ dokladların cıyıp bastıra. Kitapları Törkiyӓneñ törle kitap kürgӓzmӓlӓrendӓ tӓq’dim itelӓ.
Tirӓn belemle, kiñ qaraşlı millӓttӓşebez, ğalim İl’yas Qamalovnıñ tarix ölkӓsendӓ tirӓn êz qaldırğan ğıyl’mi êşçӓnleklӓre xaqlı rӓweştӓ kürenekle urın alıp tora.
”Altın Urda hӓm Rusiya: tatarlarnıñ Rusiyӓgӓ yoğıntısı” ӓsӓre “Ğıylem taratu” fondı tarafınnan humanitar fӓnnӓr kategoriyӓsendӓ “Mӓğ’rifӓt taratuçı kitap” digӓn maqtawlı isemgӓ layıq kürelӓ hӓm bu premiyӓ ğalimgӓ Törkiyӓ İlbaşı Rӓcӓp Tayip Êrdoğan qatnaşındağı maxsus tantanada tapşırıla. Millӓttӓşebez bülӓkne “Ğadälät häm qalqınu” partiyası (“Aq” partiya) rӓise urınbasarı Noğman Qurtulmuş qulınnan ala. Törkiyӓneñ xakimiyӓttӓge partiyӓse citӓkçelege qulınnan maqtawlı bülӓk alğan hӓm Törkiyӓ İlbaşı tarafınnan Dolmabaxça Sarayınıñ tarixi, zinnӓtle zalı sӓxnӓsennӓn maxsus tӓbrik itelgӓn berençe tatar ul, dip yazıla “İntertat” xӓbӓrlӓrendӓ. Törkiyӓ İlbaşı Rӓcӓp Tayip Êrdoğan yuğarı bӓyӓgӓ layıq bulğan zıyalı millӓttӓşebezne qotlağanda:”Bik yıraqlardan kilgӓnseñ, ӓmma bik yaxşı êşlӓr başqarğansıñ. Şulay dӓwam it. Sineñ kebek ğalimnӓr bezgӓ bik kirӓk”,- dip üzeneñ maqtawlı telӓgen belderӓ.
Törle Çığanaqlardan tuplap ӓzerlӓwçe Kadriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1)https://intertat.tatar/news/t-rkiya...
“Törkiyӓ İlbaşı Êrdoğannan maqtaulı bülӓk alğan berençe tatar-tarixçı İl’yas Qamalov”.21.12.2021.
2)https://www.eczagundem.com>haber
“Türkiye’nin Akademi ödüllerini kazananlar belli oldu”.25.12.2019
