Tamaq awırtqanda nişlärgä?

“Sälamät bulıyq” tapşıru tezmäbezneñ bügenge çığarılışında tamaq awırtuı xaqında süz baraçaq.

• Tamaq awırtqanda qullanıla torğan iñ ähämiyätle däwalaw ısullarınıñ berse - limon suı belän çayqatu. Bu niçek êşlänä: ber stakan cılımsa suğa yaqınça yartı yäisä ber limonnı sığası. Monıñ belän kön dä 3 yäisä 4 tapqır tamaqnı çayqatabız.
• Tağın ber ısul - tabiğıy alma serkäsenä mandırılğan çüpräkne tamaq turısına yawlıq yäisä sölge belän bäyläp quyası. Monıñ çınnan da faydası küp. Ber ük waqıtta awırunıñ ayaqlarına da serkäle suğa manılğan çüpräk quyarğa kiräk. Cılınğançı şulay tora, annan soñ çüpräkne alıp ayaqnı kipterep sörtergä kiräk.
• Qaşıq oçı belän on xälenä kiterelgän kurkuma, imbir, äz genä qara borıç, ber aş qaşığı zäytün mayın bolğatıp êçü dä şifalı. Bu bigräk tä grip, angına, tonzillit waqıtında tamaqnı ciñeläytep cibärä.
• Tamaqta yalqınsınu bulğanda yaña ğına sığılğan çögender suı belän çayqatu da faydalı.
• İke säğat’ sayın tamaqqa tıştan käbestä yafrağı quyıp toru da tizräk terelergä yärdäm itä torğan ısul.
• Tozlı su belän çayqatu tamaqnıñ awırtuın ciñeläytep cibärä. Bu niçek êşlänä: ber stakan suıq suda ber bal qalağı toz êretep qullanabız. Şunısın da äytergä kiräk - bu ısul balalar öçen tügel.
• Şalfey tönätmäse tamaq awırtqanda alıştırğısız. Anı suıq tigändä, borın tığılğanda, grip yoqqanda, mindal’sıman bizlär yalqınsınğanda qullanırğa mömkin. Añqaw häm tamaq üleklägändä dä bik faydalı. Şalfeynı tönätep awıznı çayqatırğa yäisä çäyen êçärgä mömkin. Sulış alu sistemasına da uñay yoğıntı yasıy.

Şalfey digännän, anıñ turında tarixtan da bilgele. Şundıy äytem bar: “Baqçaña şalfey utırtsañ - sin hiç ülemnän qurıqma”. Bu süzlär 13nçe ğasırdan qalğan. Şalfeynıñ botanik ataması salvia, latinça salvere - saqlaw süzennän kilep çıqqan.

Misırlılarnıñ balağa uzu öçen şalfey qullanuları bilgele. Borıñğı Grek häm Rim çorında kipterelgän şalfeynı yandırıp tötene belän öylärne dezinfekśiyälägännär.

Êlektän ük şalfeynı qaynatıp êçüçelärneñ tiz genä awırmawları turında bilgele bulğan.

Bügen şalfey tönätmäse suıq tiyü häm grip waqıtında, tamaq şeşkändä, tawış qısılğanda qullanıla. Ul organizmnı depressiyä, xäter yuğalu, yaman şeş häm yöräk awırularınnan da saqlıy.

Urta ğasırlarda şalfey wabağa qarşı immunitet barlıqqa kiterüçe “dürt qaraq serkäse” dip ataluçı qatnaşmanıñ êçendä dä bulğan. Älege darunıñ iseme ber tarixi waqıyğa belän bäyle. Ğasırlar buyı şifa urınına qullanılğan bu serkäneñ qızıqlı xikäyäse bar.

14nçe ğasırda böten Awrupanı waba kizüe çolğap ala, anda 25 million keşeneñ ülüe tarixi çığanaqlarda bar. Şul waqıtta xäzerge Franśiyädäge Marsel’ tiräsendä 4 qaraq çirdän qırıluçı awıllardağı öy häm kibetlärne talıy ikän. Bolarğa waba yoqmıy. Riwayät’kä qarağanda, qaraqlar kizüdän ülgän qorbannarnı talağanda êläkterelä. Alarğa ülem cäzası birelä. Tik awırtunı niçek êläktermäwlären söyläsälär, aqlanaçaqları äytelä. Qaraqlar üzläre yasağan serkä belän qulların yuuların häm tamaqların çayqatuların açıp sala. Alarnı irekkä cibärälär. Tik ber şart belän: uramnarda bu serkäneñ niçek äzerlänüen keşelärgä öyrätergä tiyeş bulalar.

Ul waqıttan birle ğasırlar buyı “dürt qaraq serkäse” dip ataluçı bu serkä bik küp çir öçen qullanılğan. Anıñ êçendä dä şalfey bar. Älege fitoterapiya ısulı Borınğı Anadoluda da suıq tiyü, tomaw töşü, tamaq şeşü şikelle oçraqlarda kiñ qullanılğan.