Bioyağulıqlar ni öçen möhim?
Kön tärtibendä ênergetika 41/2024
Kön tärtibendä ênergetika - 41/2024
Bioyağulıq - fosil’ yağulıqlarğa, yäğ’ni neft’kä häm anıñ êşlänmäläre çığanaqlarına iñ möhim al’ternativa.
Anıñ êşkärtelmägän maddäse - şikär çögendere, kukuruz, boday. Şikär, kraxmal yäki śellyuloza nigezendäge awıl xucalığı produktların fermentaśiyäläw yärdämendä buldırıla. Bioyağulıq - bilgele proporśiyälärdä fosil’ yağulıqlar quşılıp qullanılğan al’ternativ yağulıq.
Transport tarmağında benzin belän quşılıp, keçkenä könküreş texnikasında, ximiya produktları tarmağında qullanılğan bioêtanol yağulıqnıñ kislorod däräcäsen kütärä häm näticäleräk yanuına mömkinlek birä.
Ul qaldıqlardağı zararlı gazlarnı kimetä, kanśerogen matdälärgä êkologik al’ternativa bulıp tora. Şulay uq qaldıqlardağı êmissiyälärne kimetä.
Biodizel’ transport tarmağında dizel’ yağulığı urınına qullanılğan kebek, toraq häm sänäğat’ ölkälärendä yağulıq mayın da almaştıra ala.
Biodizel’ awıl xucalığı üsemleklärennän alınğanğa kürä fotosintez yulı belän uglerod gazın äwerelderep uglerod śiklın täêmin itkängä parnik täêsiren dä arttırmıy.
Törkiyädä xäzerge waqıtta yaqınça 200 meñ tonna bioêtanol bar.
Törkiyädä yañartıla torğan ênergiya çığanağı bulğan bioyağulıq qullanu urta möddättä 4-5 tapqır üseş potenśialına iyä
Monıñ zur öleşe transport ölkäsendä qullanıla.
Bioyağulıqnıñ nindi törläre bar soñ?
“Anadolu” agentlığı äzerlägän mäğ’lümatlarğa qarağanda, bioyağulıqlar öç törgä bülenä: biodizel’, bioêtanol häm biogaz.
Biodizel’ - üsemlek häm xaywan maylarınnan alınğan, dizel’gä al’ternativa yäisä dizel’ belän bergä qullanılğan bioyağulıq. Ul raps, soya, saflor häm pal’ma mayınnan citeşterelä.
Bioêtanol - şikärle häm kraxmallı çimaldan yasalğan bioyağulıq. Ul benzinğa al’ternativa yäki benzin belän bergä qullanıla. Bioêtanol citeşterüdä êşkärtelmägän matdä bularaq sorgo, tarı, şikär qamışı, kukuruz, boday, şikär çögendere qullanıla. Bioêtanol nigezdä kraxmalnı şikärgä, şikärne isä êtil spirtına äyländerü belän alına. Törkiyädä bioêtanol citeşterü nigezdä şikär kombinatı qaldığı bulğan melassa, boday häm kukuruzdan yasala.
Biogaz - üsemlek qaldıqlarınnan yäki xaywan aşlamalarınnan êşlängän gaz. Yağulıq bularaq cılıtu häm cılınu räweşendä, dvigatel’ yağulığı bularaq tabiği gazğa quşıp, ximik matdälär citeşterüdä häm yağulıq batareyası itep qullanılırğa mömkin.
Avtor: Mäxmüt Gürär/TRT Xäbär