Törkiyä belän Misırnıñ ênergetikada xezmättäşlege

Misır däwlät başlığı Abdulfättax äs-Sisi ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ çaqıruınnan soñ Törkiyägä täwge räsmi säfären yasadı. Bu 12 yıldan soñ älege ildän berençe şundıy ziyärät.

Söyläşülärneñ teması, älbättä, İzrailneñ Ğazzädä aylar buyı alıp baruçı genośidı ide. İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan bolay dide: “Törkiyä häm Misır Fälästin mäs’äläsendä berdäy poziśiyägä iyä. 11 ay däwam itüçe genośidnıñ tögällänüe, däwamlı solıxnıñ kiçekmästän tözelüe, gumanitar yärdämnärneñ kirtälärsez ağımı - bezneñ östenlegebez”.     

Misır liderı Sisi dä Änkara belän Kahiräneñ Fälästin mäs’äläsendäge berdäy tırışlıqlarınıñ ähämiyätenä iğ’tibarnı yünältte. “Törkiyä häm Misır kiçekmästän utnı tuqtatu, Yordannıñ basıp alınğan Könbatış yarında basıp alularnıñ beterelüe häm Fälästinneñ 1967nçe yıl çikläre êçendä başqalası Könçığış Qudüs bulğan däwlät tözü xoquqlarını assızıqladıq. Ğazzägä gumanitar yärdämnärne iltü öçen qulıbızdan kilgän tırışlıqnı quyabız,”-dide ul.

Söyläşülärneñ başqa ähämiyätle büleme isä  - 2 il arasındağı berdäm proyektlarğa iğ’tibar yünältü häm säwdä äyläneşen arttıru ide. İlbaşı Ärdoğan älege nisbättän bolay dide: “Xezmättäşlegebezne sänäğat’, säwdä, saqlanu, sälamätlek saqlaw, êkologiyä, ênergetikanı da kertep här tarmaqta alğa cibärü telägebezne rasladıq. Säwdä häm iq’tisad bezneñ xezmättäşlegebezneñ iñ köçle yünäleşen täşkil itä. Axırğı 10 yılda Misırnıñ berençe 5 säwdä xezmättäşe arasında urın aldıq. Säwdä äyläneşebezne kiläse 5 yılda 15 milliard dollarğa citkerü maqsatıbızğa taba nıqlı räweştä alğa barabız”.

Näq’ menä alege maqsattan ike il arasında grajdanlı aviaśya, sänäğat’,êkologiyä, sälamätlek saqlaw häm başqa tarmaqlarda 17 kileşü imzalandı.

Oçraşuda imzalanğan tağın ber ähämiyätle dokument - Törkiyä belän Misır arasında ênergetika mäydanında añlaşu memorandumı. Älege mäs’älä nigä bu qadär möhim? Moña cawap birü öçen yaqınça 7 yıl kiregä kitärgä kiräk.  

2017nçe yılda Misır häm Afina arasında diñgez wäqalät mäydannarın bilgeläwçe dokument imzalandı. Ber’yaqlı älege kileşüne Törkiyä tanımadı. Änkara isä 2019nçı yılda Liviyä belän diñgez wäqalät mäydannarı turında dokumentqa qul quydı.

Şulay itep, Afina häm Kön’yaq Kipr grek idaräseneñ Urta diñgezdä Törkiyäneñ röxsätennän başqa ber adım da yasamayaçağı räsmiläşterelde. Änkaranıñ bu adımınnan soñ Kipr utrawı aşa Greśiyägä suzılırğa tiyeşle “Euromed” tabiğıy gazütkärgeçe proyektı da ğamäldän çıqtı. AQŞ älege kileşügä üzeneñ yärdämen tuqtatqannan soñ, ul tulısınça yuq buldı.

Bu wäzğıyät’ Törkiyäneñ tiz arada yaña adımnar yasawına êtärgeç birde. Urta diñgezdä daimi xälgä kilgän seysmik tikşerenü êşçänlekläre näticäsendä töbäkneñ iñ ähämiyätle däwlätlärennän berse Misır da Törkiyä qatnaşmıy torğan proyektqa şiklänep qarıy başladı.

Diplomatik çığanaqlar ike il arasındağı mönäsäbätlärneñ tiz cayğa salınuınıñ töbäkneñ kiläçäge nisbätennän zur ähämiyätkä iyä buluın belderä.  

Änkara belän Kahirä arasındağı diplomatik kiyerenkelektän soñ cayğa salu êşçänlekläre şaqtıy yaxşı bara. Yaqlardan kilgän uñay yullamalardan soñ Törkiyädän Misırğa 2013nçe yıldan birle ministrlar däräcäsendä berençe säfärne 2022nçe yılda Qazna häm finans ministrı Nurettin Nebati yasadı. Ul İslam üseş bankınıñ yıllıq cıyılışında qatnaşu öçen Kahirägä yul tottı. Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan belän Misır däwlät başlığı Sisi isä 2022nçe yılnıñ noyabrendä Bötendön’ya kubogında oçraştı.

İlbaşı Ärdoğan bu yılnıñ başında 14nçe fevral’dä Misırğa räsmi säfär yasadı. İke il arasında xezmättäşlekne arttıru nisbätennän bik küp dokumentqa imza quyıldı. Sisineñ küptän tügel Törkiyägä kilüennän soñ isä yaqlar arasında strategik dialog mexanizmnarı tulısınça cayğa salındı.

Monnan soñğı prośessta Änkara belän Kahirä arasında, bigräk tä, ênergetika mäs’äläsendä yuğarı däräcäle xezmättäşlek kötelä. Östenlekle maqsat isä, yaqlarnıñ diñgez wäqaläte mäydannarı belän bäyle centekle dialog mexanizmı barlıqqa kiterüe häm Urta diñgezdä ähämiyätle berdämlek oyıştıruı.