İzrailneñ Ğazzä yawınıñ çığımnarı arta

 İzrailneñ Ğazzädäge yawlap alu omtılışı häm ütereşläre öçençe ayına taba barğanda Ğazzädä xasil bulğan zur humanitar yuğaltu belän bergä regional’ dinamikalar häm global’ säyäsät tä täêsir itärgä däwam itä. İzrail häm anıñ baş yaqlawçısı Amerika Quşma Ştatları tora-bara yalğızayğan bulsa, xusilärneñ Babelmändäb buğazında häm Qızıl diñgezdä İzrail portlarına tovar alıp baruçı köymälärne nişan itep ala başlawı belän suğışnıñ yoğıntıları tağın da kübräk xis itelä başlandı. Ukraina frontında isä forsattan faydalanıp Rusiyä qazanışların arttırğanda Könbatış blokınıñ ber’yulı ike frontqa bulışlıq itä aluı citdi räweştä soraw astında qaldı.

Babelmändäb häm Qızıl diñgez dönya transport xäräkäteneñ 11-12%ı diyärlek şuşı yuldan başqarıla. Şulay uq neft’ taşu da oxşaş räweştä şuşı yünäleştän yasala. Bigräk tä Awrupa häm Aziya arasındağı iñ yaqın marşrut biredän uza häm logistik asqorma da aña qarap caylaştırılğan. Läkin İzrailneñ Ğazzädäge ütereşlärenä reakśiya bularaq Yämändä urnaşqan xusilär (“Änsärullah” xäräkäte), İzrailgä qarşı suğış iğ’lan itep, İzrail portlarına baraçaq här köymäne nişan itep alaçaqların beldergännän soñ ber-ber artlı zur qorablarnıñ nişan itep alınuın kürä başladık.

Xusilär waqıt-waqıt kamikadze dronnar häm idarä itelüçe raketalar belän bu köymälärne utqa totqan bulsa, qayçağında da turıdan-turı desant töşerep tartıp ala. Dön’yanıñ iñ zur logistik firmaları bu yünäleşne qullanmayaçaqların belderde. Al’ternativ yünäleş bularaq Ömet qultığın äylänep barırğa turı kilä, bu da yöklärne cibärüne kim digändä 2 atnağa kiçekterep, zur külämdä çığım artuına säbäp bula. İzrail nisbätennän citdi ber yanaw bulsa, ber ük waqıtta global’ säwdä häm Awrupanıñ täêmin itü qurqınıçsızlığına da yanıy.

Amerika Quşma Ştatları İspaniya, Angliya, Baxreyn kebek illärdän torğan wazıyfa köçen oyıştırıp, bu qurqınıçnı kimetergä teli, läkin xusilärneñ liderı Abdulmälik äl Husineñ belderülärendä dä citkerelgäne kebek xusilärneñ häm, älbättä, alarnıñ töp yaqlawçısı İrannıñ bu ölkädä kire adım yasaw niyäte yuq kebek. Buluı mömkin hawa xäräkätläreneñ xusilärne tıya alaçağı isä bik mömkin kebek kürenmi.

Qızıl diñgezdä bolar yäşängän bulsa Ukraina front sızığında da möhim täräqqıyätlär bar. Rusiyä könnän-kön poziśiyäsen nığıtqan bulsa, Ukrainanıñ isä Könbatıştan süz birelgän yärdämnärgä ireşä almawı kürenä. AQŞ Kongressı yaña yärdämneñ cibärelüen telämi. İzrail xärbi, säyäsi, iq’tisadi yaqtan yärdäm kürgän bulsa, Könbatış illäreneñ Ukrainağa yärdäm kürsätü mömkinlege çiklänä. Şuşı wazğıyät däwam itelerlek kebek kürenmi, bu cähättän häm İzrail-Ğazzä sızığında häm dä Ukraina-Rusiyä liniyäsendä utnı tuqtatu turında süzlär tağın da köçäyäçäk.

Fäqät bigräk tä Netan’yaxudan kilgän işarätlär daimi utnı tuqtatuğa rizalaşırlar digän ömet birmi. Biredä İzrailneñ yalğızlaştırıluı häm Amerika Quşma Ştatlarınıñ İzrailgä basımı öleşçä näticä birä ala, läkin Ğazzädäge ütereşlärneñ äle tağın küpmeder waqıt däwam iteläçäge küzallana. Ukrainanıñ isä Rusiyä belän xäzerge xärbi mäydan çınbarlığı nigezendä östälgä utırtıluı ber variant kebek kürenä. Fäqät monda da Zelenskiy citäkçelegeneñ bu nisbättän üzlärenä mäcbür itelgän şartlarnı qabul itep-itmäwe bilgesez.

Can ACUN

SETA säyäsät, iqtisad häm cämğiyät tikşerenüläre waqıfınıň tışqı säyäsät tikşerenüçese