Türkiyä ğasırı

14nçe häm 28nçe mayda ütkärelgän saylawlardan soñ İlbaşı Ärdoğan yaña kabinetın iğ’lan itte. Kabinetta MİT Milli küzläw oyışması kiñäşçese Xaqan Fidan tışqı êşlär ministrı bulsa, iq’tisadnıñ başına Mäxmät Şimşäk kebek liberal’ êkonomik model’ne yaqlawçı zat quyıldı. Bilgelängän başqa şäxeslär belän bergä Türkiyä ğasırınıñ êçen tutıraçaq köçle isemnärdän torğan kabinet oyıştı.

Türkiyä 14nçe häm 28nçe mayda ber-ber artlı saylawlar ütkärde häm qayber könbatış illäreneñ kötkänennän ayırmalı bularaq İlbaşı Ärdoğan häm “Cumhür” ittifaqı absolyut ciñüçe bulıp zur ciñü iğ’lan itte. Kemal’ Qılıçdaroğlu liderlığındağı “Millät” İttifaqı isä awır ciñelü kiçerde. Saylaw näticäläre bilgele bulğannan soñ birelgän töp soraw isä İlbaşı Ärdoğannıñ nindi kabinet tözüe belän bäyle ide, çönki kabinet Türkiyäneñ monnan soñğı yul kartasın häm bäyläneşle säyäsätenä yünälgän iñ möhim kürsätkeç bulaçaq häm axır çiktä Ärdoğan, bik köçle kabinet tözep, iq’tisad, tışqı säyäsät häm iminlek säyäsätenä qağılışlı yünäleşen bilgeläde.

Berençedän, ozaq yıllar buyı MİT Milli iminlek oyışmasınıñ kiñäşçese bulıp êşlägän, häm Türkiyädä häm dä xalıqara mäydanda legendar isem Xaqan Fidan tışqı êşlär ministrı bulıp bilgelände. Bu bilgelänü Ärdoğannıñ yaña çorda bik aktiv häm nıq toruçan tışqı säyäsät alıp baraçaq bik köçle zatnı saylap aluın kürsätä. Monnan tış Xaqan Fidannıñ MİT Milli küzläw oyışmasınıñ başında bulğan çaqta da tartqalaşu töbäklärenä qağılışlı dos’yelärgä iyä buluın isäpkä alğan oçraqta daimilekneñ, özleksezlekneñ bulacağı da mäğ’lüm. Fidan çorında AQŞ-Rusiyä tigezlege saqlanıp qalaçaq, bigräk tä regional’ cayğa salınu, normal’läşü cähätennän möhim alğarışlar bulırğa mömkin.

Berläşkän Ğaräp Ämirlekläre, Soğud Ğaräbstanı häm Misır belän mönäsäbätlärneñ yaña çorğa kerüe ixtimalı bar, monnan tış Süriyä dos’yesı da diplomatik yaqtan cılınır, dip kötelä. Türkiyä, Rusiyä, İran häm Süriyä arasında kileşü êzlänüläre tağın da mäğ’näle däräcägä barıp citäçäk.

Başqa ber möhim bilgelänü isä êkonomika belän bäyle. Mäxmät Şimşäk kaznaçılıqtan häm finanslardan cawaplı ministr bulıp bilgelände. Şimşäk xalıqara normalarğa häm qağıydälärgä bäyle, liberal’ iq’tisad modelen yaqlawçı ber şäxes. Şuña kürä dä yaña çorda Türkiyäneñ iq’tisadi modeleneñ qabat şuşı qısadağı yünäleşkä keräçäge kürenä. Üzäk banknıñ başına da oxşaş säyäsätlärne yaqlawçı zatnıñ kilüe bik ixtimal. Säwdä ministrı Ömär Bolatnıñ da ahäñle räweştä êşläwe kötelä.

Şuña kürä yaña däwerdä säyäsät prośentları kütäreläçäk, inflyaśiyanı töşerügä yünälgän aqça säyäsäte nigez itep alınaçaq, şulay uq ağımdağı balansnı täêmin itärlek itep import bastırılırğa tırışılaçaq häm Türkiyä öçen yomşaq tabış bulğan êkonomika cähätennän restovraśiya çorın küräçäkbez.

Êçke êşlär häm saqlanu kebek iminlek belän bäyle ministrlıqlarğa da köçle isemnär bilgelände. Bu cähättän xäzerge qurqınıçsızlıq paradigmasınıñ däwam itäçägen, Türkiyä ğasırı dip telgä alınğan yaña çorda İlbaşı Ärdoğan liderlığında tışqı säyäsät, iq’tisad häm iminlek säyäsäte belän bergä şaqtıy ölkädä köçle kabinet belän Türkiyäneñ üz yulınnan baruın däwam itäçägen küräbez. 

Can ACUN

SETA säyäsät, iq’tisad häm cämğiyät tikşerenüläre waqıfınıň tışqı säyäsät tikşerenüçese