Tatarstan xäbärläre 40/2023
Tatarstanda häm tatar dönyasında bulıp uzğan qayber waqıyğalarğa qısqaça küzätü / Тaтaрстaндa һәм тaтaр дөньясындa булып узгaн кaйбeр вaкыйгaлaргa кыскaчa күзәтү
Tatarstanda sänäğät citeşterüe
Tatarstan Cömhüriyätendä sänäğät citeşterüe indeksı 2023nçe yılnıñ 4 ayı yomğaqlarına qarağanda 101,6% täşkil itte. “Tatarstan.ru” saytı beldergänçä, bu xaqta Tatarstan baş ministr urınbasarı, Tatarstan sänäğät häm säwdä ministrı Oleg Korobçenko xäbär itte.
Anıñ süzlärençä, “Predpriyätiyılärneñ produkśiyä töyäp cibärü küläme - 1 trillion 330 milliard sum".
Üseş avtomobil’ tözeleşendä, komp’yuterlar (sanaqlar), êlektr caylanmaları citeşterüdä, metallurgiyädä, şulay uq metall äyberlär cteşterüdä küzätelä.
Oleg Korobçenko şulay uq 2023nçe yılda sänäğät tarmağı êşxanäläreneñ federal’ byudjettan yärdäm alğannarın bilgeläp ütte.
Tatarstanda şulay yq ximiya tarmağında proyıktlarnı ğamälgä aşıru däwam itä.
Tatarstanda Marıy milli bäyräme
Semıq bäyräme Tatarstannıñ iñ yaqtı mädäni waqıyğalarnıñ bersenä äwerelde. Bu xaqta Tatarstan Räise Röstäm Miñnexanov Semıq marıy mädäniyäte respublika bäyrämendä äytte. Çara Ägerce Rayonı Pelämeş awılında uzdı. Bäyrämgä Mariy Êl Respublikası Başlığı Yuriy Zayśev häm “Rusiyä marıyları” federal’ milli-mädäni avtonomiya Şurası räise Larisa Yakovleva kilde.
Töp mäydanğa kilgäç, Röstäm Miñnexanov häm Yuriy Zayśev marıy işeğaldın qaradılar, milli ğoref-ğadätlär häm yolalar belän tanıştılar, ayırım alğanda, qunaqlarğa marıy tuy yolasın kürsättelär. Şulay uq Tatarstan Räise häm Mariy Êl Başlığı teläkläre belän ağaçqa tasmalar bäylädelär, dekorativ-qullanma sänğät’ êşlänmäläre kürgäzmäse häm tradiśion hönärlär master-klassın qaradılar.
Röstäm Miñnexanov üzeneñ sälamläü süzendä assızıqlangança, Rus Karavonı, tatar Sabantuyı, udmurt Gıron Bıdtonı, çuaş Uyawı häm mordva Valda Şinyası belän berrättän Semıq bäyräme xalıqlar arasında duslıq häm üzara añlaşunıñ ayırım atmosferasın buldıruğa yärdäm itä. "Semıq” Tatarstanda milli mädäniyätlär häm tradiśiyälär yılında ayıruça ähämiyätkä iyä”, - dide respublika Räise.
Ul marıylarnıñ üz tellärenä, tradiśiyälärenä häm ğoref-ğadätlärenä saqçıl qarağan dus, tırış xalıq buluın assızıqladı: “Marıylar respublika üseşenä zur öleş kertälär häm bezneñ küp millätle mädäniyätebezne bayıtalar.”
Röstäm Miñnexanov bilgeläp ütkänçä, bu zamanda tradiśion qıymmätlärne nığıtu kiräklege tağın da kiskenräk sizelä.
Yuriy Zayśev bilgeläp ütkänçä, Rusiyädä yartı millionğa yaqın marıy bar, alarnıñ 60%nnan artığı Mariy Êldä häm Tatarstanda yäşi. "Tatarstan Respublikası – milli üzençälekne saqlaw, mädäniyät, tel, ğoref-ğadätlär häm yolalarnı üsterü öçen barlıq şartlar tudırılğan küp millätle töbäk. Mariy Êl häm Tatarstannıñ küpyıllıq nıqlı ictimağıy, fänni häm mädäni êlemtäläre bar. Forsattan faydalanıp, marıy xalqınıñ êtnomädäni üzençälegen saqlawğa häm üsterügä zur öleş kertkäne öçen Tatarstan Respublikası citäkçelegenä tirän räxmät belderäm”, - dip östäde Mariy Êl Başlığı.
Semıq bäyräme cäyneñ başlanuın bilgeli häm cäyge milli bäyräm kalendaren aça. Bu könne tege dönyağa küçkän ata-babalarnı iskä alu, könküreş, ğailä êşlärendä iminlek häm mul uñış soraw qabul itelgän.
Samarada tatar ğalimnäre belän oçraşu
“Tatar-inform” agentlığı xäbär itüençä, Samara tatarları Qazannıñ Şihabetdin Märcäni isemendäge Tarix institutı ğalimnäre belän oçraşıp, Altın Urda tarixı häm xalıqnıñ milli üzañın kütärü turında fiker alıştı.
Oçraşu 5nçe iyün’dä Samaranıñ Cämiğ’ mäçetendä uzdı. “Bez bügen monda Samara tatarları tarixınıñ bügenge xäle häm tarixnı öyränü yünäleşendä Tatarstan fänni oyışmaları belän xezmättäşlekne üsterü turında söyläşergä cıyıldıq”, - dip anlattı oçraşu maqsatın Samaranıñ tatar töbäkçeläre cämğıyäte citäkçese Şamil Ğalimov.
Märcäni isemendäge Tarix institutınıñ Altın Urda häm tatar xanlıqların öyränü üzäge citäkçese İlnur Mirgaliyıv Samaranıñ tatar töbäkçeläre belän xezmättäşlek itüen äytte.
Märcäni isemendäge Tarix institutınıñ ölkän fänni xezmätkäre, tarix fännäre doktorı İskändär İzmaylov tatar milläteneñ kilep çığışı teoriyäläre turında söyläde, urta ğasırlar tatar tarixı belän tanıştırdı.
Tatarstan matbuğatında Türkiyä tatar awılındağı Sabantuy
“Tatar-inform” agentlığı Türkiyäneñ İskeşähär vilayätendä urnaşqan Osmaniye (Qorıxöyık) tatar awılında oyıştırılğan Sabantuy turında da yazma täq’dim itä:
“Rusiyä häm Tatarstan möselman xatın-qızlar berlege räise Nailä Cihanşina Türkiyä tatarların Saban tuyı bäyräme belän qotladı. Bu xaqta bäyräm qunağı Güzäliyä Şäfäq’ üze töşergän videosyujetlar aşa xäbär itä.
İskeşähär töbägendäge tatar awılı Osmaniye Saban tuyı 4nçe iyün’dä ütte. Anda 500dän artıq millättäşebez cıyıldı. Bäyrämgä baru öçen İskeşähär, İstanbul, Änkara, Antaliya kebek şähärlärdän maxsus avtobuslar oyıştırıldı.
Türkiyädä bıyılnıñ berençe Saban tuyın İskeşähär tatar cämğıyäte Tatarstannıñ Türkiyädäge wäqalätle wäkillegeneñ bulışlığı belän ütkärde. Saban tuyı programmasında Tatarstan Mädäniyät ministrlığı tarafınnan maxsus cibärelgän sänğat’ ähelläre – cırçılar Alinä häm Azat Kärimovlar, bayancı İlnur Ğaniyıv häm “Çulman tañnarı” biyü ansamble çığış yasadı.
Osmaniye Saban tuyı cirle matbuğatta yaqtırtıldı, şulay uq “TRT” Türkiyä däwlät teleradiokompaniyasınıñ “Xäbärlär” çığarılışında kürsätelde”, - diyılä “Tatar-inform” xäbärendä.
Bügenge yazmabızda Tatarstan Räiseneñ matbuğat xezmäte belän “Tatar-inform” xäbär agentlığı yazmaları qullanıldı.
