Awraziya Cömhüriyätlärendä möhim waqıyğalar
Awraziya qaytawazı-39/2023
2023nçe yılnıñ 18nçe-19nçı may könnärendä Awraziya illärendä möhim xalıqara çaralar ütkärelde. Şuşı çaralarnı qarap uzıyq.
Uzğan atnada Üzäk Aziya illäreneñ kön tärtibendäge iñ möhim waqıyğa Qıtayda uzdırılğan Qıtay-Üzäk Aziya sammitı buldı. 2023nçe yılnıñ 18nçe-19nçı may könnärendä Qıtay Xalıq Cömhüriyäteneñ Şian şähärendä Berençe Qıtay-Üzäk Aziya sammitı oyıştırıldı. Yuğarı däräcäle oçraşuda çığış yasawçı Qıtay Xalıq Cömhüriyäte Däwlät başlığı Si Cinpiñ Üzäk Aziya Cömhüriyätläre belän xezmättäşlekne nığıtu öçen 3 milliard 720 million dollar iğanä itäçäklären belderde. Sammit axırında taraflar arasında 8 kileşügä qul quyıldı häm Şian beldergese qabul itelde. Kiläse Üzäk Aziya-Qıtay sammitı 2025nçe yılda Qazaqstanda ütkäreläçäk.
Törekmänstannan qala Üzäk Aziya Cömhüriyätläre Däwlät başlıqlarınıñ Qıtayğa yasağan säfärläre däwlät vizitı bularaq iğ’lan itelde. Ütkärelgän ike yaqlı söyläşülär näticäsendä Qazaqstan häm Qıtay arasında 23, Qırğızstan häm Qıtay arasında 26, Üzbäkstan häm Qıtay arasında 41, Tacikstan häm Qıtay arasında 25 kileşü imzalandı. Qazaqstan häm Qıtay xökümätläre ike yaqlı bularaq 30 kön vizasız kerü xoquqın birüçe kileşüne rasladı. 19nçı may könendä İlbaşı Qasıym Cumart Toqayıv Şianda Qazaqstan Baş konsullığı binasınıñ açılış tantanasında qatnaştı.
Üzäk Aziya cömhüriyätläreneñ dönyadağı şaqtıy il belän 5+1 platforması bar. Fäqät bolar arasınnan Qıtay belän buldırılğan 5+1 mexanizmı küpkä näticäleräk bulır kebek. Şianda ütkärelgän yuğarı däräcäle oçraşu monı kürsätä.
Üzäk Aziya-Qıtay sammitı uzdırılğan könnärdä Qazaqstannıñ Almatı şähärendä Üzäk Aziya-Awrupa Berlege 2nçe iq’tisad forumı ütkärelde. Forumda töbäk däwlätläreneñ baş ministrları häm Awrupa Berlege komissiyası başlığı urınbasarı, Awrupa rekonstrukśiya häm üseş bankı başlığı, Awrupa investiśiya bankı başlığı, Vengriya (Macarstan) tışqı êşlär häm säwdä ministrı häm Latviya transport ministrı qatnaştı.
2023nçe yılnıñ 18nçe-19nçı may könnärendä Tatarstan başqalası Qazan şähärendä "14nçe Rusiyä-İslam dönyası: Qazan forumı 2023" uzdırıldı. Forumda 80 ildän 16 meñnän kübräk wäkil qatnaştı. Forum qısalarında 200dän kübräk çara oyıştırıldı. Rusiyäneñ İslam dönyası belän mönäsäbätläre şuşı Forum qısalarında üsterelä.
2023nçe yılnıñ 14nçe may könne Gagawız Cirendä ütkärelgän “Başqan” (başlıq) yarışınıñ ikençe turın Yevgeniya Guśul ciñde. “Şor” partiyasınıñ namzäte bulğan Guśul saylawda qatnaşuçılarnıñ 54.56% tawışın aldı. Yevgeniya Guśul 4 yıl buyı Ğağawız Cireneñ başlığı wazıyfasın başqaraçaq. Moldovada Rusiyä-Könbatış tartqalaşuı däwam itä.
2023nçe yılnıñ 16nçı may könne Azärbaycan Milli Mäclesendä Heydär Äliyıvneñ tuuına 100 yıl tulu mönäsäbäte belän maxsus utırış uzdırıldı. Maxsus utırışta Qazaqstan, Qırğızstan, Üzbäkstan, Aljir, Kön’yaq Afrika Cömhüriyäte, Gruziya (Görcestan), Misır, Serbiya, Tacikstan häm Yordaniya parlament başlıqları, TürkPA kebek xalıqara parlamentariy oyışmalarınıñ ğomum särkätipläre qatnaştı häm çığış yasadılar. Maxsus utırışta cämğıse 228 wäkil qatnaştı. Maxsus utırış uñayınnan Baqıda bulğan qunaqlarnı İlbaşı İlham Äliyıv qabul itte.
Abdrasul İsakov
