Awraziya geografiyasında 2022nçe yıl niçek uzdı?
Awraziya qaytawazı - 19/2022
Rusiyä-Ukraina suğışınıñ 2022nçe yılnıñ iñ möhim waqıyğası buluın äytä alabız. Rusiyä 24nçe fevral’dä Ukrainağa höcüm itte. Artta qalğan soñğı 10 ayda bäreleşlär häm höcümnär arqasında ber yöz meñnän kübräk keşeneñ ğomere özelde. Millionlağan keşe öyen, ilen taşlap kitärgä mäcbür buldı. Rusiyä ğaskäreneñ höcümnäre näticäsendä Ukraina xärabälärgä äylände. Xalıqara mäydanda qotıplaşu anıq itep bilgele buldı. Dön’ya iq’tisadı suğıştan bik tiskäre täêsirlände. Rusiyä-Ukraina yäki Rusiyä-Könbatış suğışı yaqın waqıtta betäçäk kebek kürenmi.
2022nçe yılda Qazaqstanda häm Törekmänstanda İlbaşı saylawı ütkärelde. 2022nçe yılnıñ 12nçe mart könne Törekmänstanda uzdırılğan Däwlät başlığı saylawında Särdar Bärdimöxämmädov ciñüçe buldı.
2022nçe yılnıñ 20nçe noyabr’ könne Qazaqstanda ütkärelgän İlbaşı saylawında Qasıym Cumart Toqayıv yañadan cide yıllığına Däwlät başlığı bulıp saylandı.
5nçe iyün’ könne Qazaqstanda konstituśion üzgäreşlär referendumı da ütkärelde. Ğıynwar ayında Qazaqstanda bulğan waqıyğalar şuşı referendumnıñ häm İlbaşı saylawınıñ ütkärelüenä säbäp buldı.
Tacikstannıñ höcümnäre näticäsendä sentyabr’ ayında Tacikstan-Qırğızstan çigendä bäreleşlär yäşände. Distälägän keşe häläq buldı. Tacikstannıñ Tawlı Badahşan töbägendä dä protestlar bulıp aldı.
Qırğızstan häm Üzbäkstan däwlät çik buyların bilgeläw mäs’äläsendä kileşügä ireşülären citkerde. 2022nçe yılnıñ 22nçe dekabr’ könne Qazaqstan häm Üzbäkstan tarixi berlek kileşüenä imza saldı. Şuşı kileşü törki cömhüriyätlärneñ bötenläşüe cähätennän dä bik zur ähämiyätkä iyä.
Bıyıl Kön’yaq Qavqazda tınıçlıq urnaştırıluı häm Qarabaxnıñ tözekländerelüe ölkäsendä möhim adımnar yasaldı. Awrupa illäre Kön’yaq Qavqaz, bigräk tä Azärbaycan belän mönäsäbätlärne üsterü öçen kileşülärgä qul quydı. Azärbaycan Awrupa Berlege illärenä ênergiya citkerüen ike märtäbä arttıraçaq.
2022nçe yılda Awraziya iq’tisadi berlege, Şanxay xezmättäşlek oyışması, Bäysez däwlätlär berlege oyışması, Kollektiv iminlek kileşüe oyışması kebek regional’ oyışmalarnıñ çirattağı cıyılışları uzdı.
24nçe noyabr’ könne Ärmänstan başqalası Yerivanda ütkärelgän Kollektiv iminlek kileşüe oyışması sammitınıñ yomğaq beldergesenä Ärmänstan Baş ministrı Nikol Paşinyan qul quymadı.
16nçı-18nçe iyün’ könnärendä Baqı şähärendä 9nçı Global’ Baqı forumı ütkärelde. 29nçı iyün’ könne Aşxabad şähärendä 6nçı Xäzär illäre Däwlät başlıqları sammitı oyıştırıldı. 21nçe iyül’ könne Qırğızstannıñ Çolpon Ata şähärendä Üzäk Aziyä cömhüriyätläre Däwlät başlıqlarınıñ 4nçe kiñäşmäse uzdırıldı. 13nçe üktäbr’ könne Astana şähärendä 6nçı Aziyädä xezmättäşlek häm ışanıç arttıruçı çaralar konferenśiyäse sammitı ütte.
2022nçe yılnıñ 10nçı-11nçe noyabr’ könnärendä Sämärqand şähärendä Törki däwlätlär oyışmasınıñ 9nçı sammitı ütkärelde. Yuğarı däräcäle oçraşuda Tön'yaq Kipr Törek Cömhüriyäte oyışmağa küzätüçe bularaq qabul itelde.
2022nçe yılnıñ 14nçe dekabr’ könne Törekmänstannıñ Avaza turizm töbägendä Azärbaycan, Türkiyä häm Törekmänstan İlbaşlarınıñ öç yaqlı sammitı ütkärelde.
Täräqqıyätlärdän kürengänçä, 2022nçe yılda Awraziya geografiyası dönya kön tärtiben bilgeläwçe töbäk buldı.
Abrasul İsakov
