Rusiyä-Ukraina suğışı kiskenläşä bara

Rusiyä İlbaşı Vladimir Putinnıñ “öleşçä mobilizaśiya” iğ’lan itüe belän Rusiyä-Ukraina suğışı yaña êtapqa kergän bulsa, basıp alınğan cirlärdä uzdırılğan referendum belän bergä suğış köçäyä, kiskenläşä bara. Rusiyälelär Xar’kov töbägendäge awır ciñelüdän soñ suğış qırında ğaskäri yaqtan yañadan tigezlek täêmin itü maqsatınnan çığıp öleşçä mobilizaśiya belän 300 meñ keşene, qullarına qoral tottırıp, frontqa cibäräçägen belderde. Fäqät bu adımnıñ suğış qırındağı çınbarlıqnı ni qadär rusiyälelär faydasına üzgärtäçäge bilgesez. İq’tisad häm ênergetika ölkäsendäge qarşılıqlar da däwam itä. Rusiyälelär Awrupa Berlegenä gaz qudıruçı ütkärgeçlärne yabıp quyğan bulsa, barı tik “Törek ağımı” ğına aktiv bularaq gaz citkerüen däwam itterä.

Ukraina cirlärendäge suğışnıñ barışına täêsir itäçäk ike kritik waqıyğa yäşände. Berençese, Rusiyäneñ basıp alğan Donbass, Xerson häm  Zaporoj’ye töbäklärendä referendum ütkärü qararı. Kötelgäne kebek böten bu töbäklärdä 100%qa yaqın näticälär belän Rusiyägä quşılu qararı çıqtı, älbättä, bu referendumnarnıñ bernindi xoquqi nigeze yuq, läkin rusiyälelär ägär referendum näticälären tanıp bu töbäklärne annekśiyäläwen açıqlasa häm soñınnan Ukraina ğaskäreneñ bu töbäklärne nişan itep alğan oçraqta Rusiyä cirlärenä yasalğan höcüm bularaq qabul itep, xätta atom-töş qoralın qullanu belän bergä böten xärbi mömkinleklären qullanu belän yanıy.

Referendumnıñ başqa ber näticäse isä – buluı mömkin tınıçlıq söyläşülären tulısınça beterüe. Zelenskiy açıqtan-açıq bu referendumnar uzdırılğan oçraqta rusiyälelär belän hiç östälgä utırmayaçaqların belderde.

Başqa möhim ber waqıyğa isä – Putinnıñ kisken çığış yasap, öleşçä mobilizaśiya iğ’lan itüe. Saqlanu ministrı Şoygu yasağan belderüdä 300 meñ keşeneñ ğaskärgä alınaçağı, bolarnıñ 250 meñeneñ isä bolay da zapastağı rezerv ğaskärilärdän toruı yünäleşendä.

Läkin mobilizaśiya iğ’lan itelgännän soñ il külämendä distälärçä meñ keşe mäcbüri räweştä armiyağa alınırğa tırışılğan bulsa, meñnärçä rusiyäleneñ ildän qaçıp kitärgä tırışuın kürsätüçe sürätlär matbuğatta päydä buldı. Şulay uq Dağıstan kebek üzidaräle cömhüriyätlärdä dä xalıq zur reakśiya kürsätte. Suğışnıñ il cämäğätçelegendäge çığımnarı Putin öçen arta başladı.

Putinnıñ öleşçä mobilizaśiya qararı belän Rusiyä armiyası, ğaskäri sanın arttırıp, front sızıqlarında Ukraina ğaskären tigezlärgä tırışa. Bigräk tä Xar’kovta yäşängän awır ciñelü Putinnı häm yärdämçelären citdi mäğ’nädä borçuğa saldı. Könbatış illärennän kürsätelgän çiksez xärbi yärdäm häm suğış qırındağı köçle ruxıy köç motivaśiyası Ukraina armiyasınıñ xärbi xäräkät östenlegen aluın häm Rusiyägä qarşı östenlek urnaştıra başlawın kürsätä ide. Xäzer Putin kim digändä front sızıqlarında tigezlek urnaştırırğa teli, läkin Rusiyä armiyasınıñ häm saqlanu sänäğäteneñ yuğaltuların alıştıru mömkinlegeneñ bulmawın küz aldına kitergän çaqta arıqlaw suğışınıñ ciñüçeseneñ Rusiyäneñ buluı mömkin kebek kürenmi.

Rusiyälelärneñ öleşçä mobilizaśiyanı tulı mobilizaśiyağa äyländerep, böten sänäğät asqormasın häm keşe köçen suğışqa yünältep kenä Ukraina häm berlektäşläre aldında ciñüçe bulu ixtimalı bar, tiskäre oçraqta taktik atom qoralların qullanaçaq yäki êtaplı räweştä basıp alğan urınnardan çigenäçäklär. Xäzerge xärbi tigezleklär uylanılğan çaqta rusiyälelärneñ öleşçä mobilizaśiya belän suğış qırınnan ciñüçe bulıp qaytuı mömkin tügel.

Can Acun

SETA säyäsät, iq’tisad häm cämğiyät tikşerenüläre waqıfınıň tışqı säyäsät tikşerenüçese