Uglerodnı seňderüçe mexanik ağaçlar êşläp çığarıldı
Dön'yada nilär bar - 37/2022
Hawadan uglerod seňderüdä tabiğıy ağaçlarğa qarağanda yöz märtäbä tağın da êffektiv bulğan mexanik ağaçlarnıň citeşterelüen belä idegezme? Belmägän bulsağız, äydägez, bu temağa täfsilläp tuqtalıp uzıyq.
Çorıbıznıň iň möhim êkologiya problemalarınnan berse bulğan global’ cılınunıň keşe êşçänlege arqasında atmosferadağı uglerod miqdarınıň arta baruına bäyle buluı belenä. Parnik gazı bulğan uglerod ciröslegennän ğalämgä cäyılgän cılılıqnı kire çağıldırıp planetabıznıň cılınuına öleş kertä.
Global’ cılınunı äkrenäytüneň yulı atmosferadağı uglerod miqdarın azaytuğa bäyle. Monıň ber yulı, älbättä, bez atmosferağa çığarğan uglerod gazı miqdarın azaytu. Başqa ber yul isä atmosferadan uglerodnı seňderüçe texnologiyalarnı qamilläşterü bulırğa mömkin.
Bügenge köndä uglerodnı totıp alu texnologiyaları östendä tığız tikşerenülär ütkärelä. Mexanik ağaçlar da bu qısada qullanıla alınaçaq texnologiya. Läkin mexanik ağaçlarnıň başqa uglerod totu texnologiyalarına qarağanda möhim ayırmanıň buluı belderelä: mexanik ağaçlar hawadağı uglerodnı totıp alu öçen ênergiya sarıf itmi.
Mexanik ağaçlarnıň härberse yaqınça 10 metr biyıklegendä häm küp sanda yafraqqa iyä. Mexanik yafraqlar östendäge seňdergeç material belän cil alıp kitergän hawadağı uglerodnı ênergiyanı sarıf itmiçä totıp ala. Yafraqlar tuyındıranlıq däräcäsenä citkännän soň cıyılğan uglerod gazın tarqatu barışı başlıy. İň êlek mexanik ağaçlarnıň yafraqları iyelep astağı şaqmaq êçenä kerä. Annan soň standart ısullar qullanılıp, seňdergeç materialdan uglerod gazı ayırıla.
Şuşı prośess tämamlanğannan soň yafraqlar yaňadan kütärelep hawadan uglerod gazın totıp aluın däwam itä. Cıyılğan uglerod gazınıň qısqa waqıt êçendä yaňadan atmosferağa kertelmiçä cir astına kümelä alınaçağı yäki azıq-tölek, êçemlek, yağulıq, aşlama citeşterüendä êşkärtelmägän matdä bularaq qullanıla alınaçağı belderelä.
Firma tarafınnan yasalğan açıqlawlarda 12 mexanik ağaçnıň ber köndä atmosferadan ber tonna uglerod gazın üzläşterä alaçağı äytelä. Bu isä härberse 1 meň 200 ağaçtan torğan häm 2-3 kvadrat çaqrımlıq mäydanğa cäyelgän 250 tiräsendä mexanik ağaç basuınıň ber yılda fossil yağulığın qullanu arqasında atmosferağa çığarılğan uglerod gazınıň yaqınça 3%ın totıp alaçağın kürsätä. 2020nçe yıllarnıň urtasınnan birle uglerod çığarunı kimetüne maqsat itkän däwlätlär häm şirkätlär belän xezmättäşlek êçendä zur külämle mexanik ağaç utırtıluınıň planlaştırıluı belderelä.
Çığanaq: TÜBİTAK (Törkiyä fänni häm texnologik tikşerenülär oyışması)