Rim munçasınnan muzeyğa: Anadolu śivilizaśiyäläre muzeyı

Bügen bez sezgä Änkaranıñ berençe muzeyı Anadolu śivilizaśiyäläre muzeyı turında süz alıp barırbız.

“Anadolu (Anatoliya) – ğasırlar däwamında śivilizaśiyälär urnaşqan borıñğı geografiya”. Bu süzlärne iñ yaxşı itep açıqlawçı urın - Anadolu śivilizaśiyäläre muzeyı.

Anadolu turında süz barğan çaqta iñ êlek şuşı cömlä belän telgä alına. Anadolu śivilizaśiyäläre muzeyına kilgän çaqta bü süzlärneñ çınnan da Anadolu çınbarlığın çağıldıruın kürergä bula.

Änkaranıñ berençe muzeyınıñ xikäyäse 1921nçe yılğa barıp totaşa. Mostafa Kemal’ Atatörekneñ üzäktä Äti muzeyınıñ tözelüe fikere belän ilneñ törle poçmaqlarınnan xett äsärläre cıyıla başlana häm kürkäm Anadolu tarixınıñ çaqrım taşları salınaçaq yaña muzeyğa tapşırıla.

Ul çaqtağı mädäniyät mödire Galip Bäy, Änkara qal’ğasınıñ Aqqalä poçmaq manarası, Augustus ğıybadätxanäse belän Rim munçasın muzeyğa äyländerep, berençe adımnı yasıy. Aqqaläneñ çikle mäydanı citmägäç, Änkara qal’ğası yanında buş torğan Mahmutpaşa säwdä rätläre häm Kurşunlu qarawan-saraynıñ restavraśiyäse başlana.

“Awrupada yılnıñ muzeyı”

1943nçe yılda tözekländerelüe tämamlanğan säwdä rätläreneñ urta öleşe xalıqqa açıla.

Anadolu tarixın yaqtırtqan Anadolu śivilizaśiyäläre muzeyı 1997nçe yılda 68 muzey arasınnan “Awrupada yılnıñ muzeyı” dip saylanıp, unikal’ kollekśiyäläre belän dönyanıñ aldınğı muzeyları rätenä kerä.

Anadolu tarixın açıp salğan śivilizaśiyälär paradı

Muzeyda äsärlär xronologik bularaq ayırılıp quyılğan büleklärdä kürsätelä.

Yuğarı zalda paleolit çorı, xal’kolit çorı, iske bronza çorı, Assiriya säwdä koloniyaları çorı, iske xetit häm xett imperatorlığı çorı, Frigiya patşalığı, soñğı xetit patşalığı, Urartu patşalığı häm tübän zalda isä klassik däwerlär häm çorlar buyı Änkara bülekläre urnaşqan.

Paleolit çorınnan ğosmanlı däwerenä barıp totaşqan kiñ kollekśiyağa iyä bulğan muzeyda xett häm urartu çorlarına qarağan unikal’ êksponatlar zur qızıqsındıru uyandıra.

Xettlarnıñ dini ritualları turında mäğ’lümat birüçe “İnandıq vazası”

İñ möhim xett äsärlärennän berse “Inandıq vazası”. Bezneñ êrağa qadär 17nçe ğasırğa qarawı farazlanğan häm xettlarnıñ dini yolaları turında bik möhim mäğ’lümatlär täq’dim itüçe şuşı mädäni milek 1966nçı yılda Çankırı İnandıqta tabıla.

Östendä patşa häm patşabikäneñ izge öylängänlek yolaları taswirlanğan vaza İnandıqqa iyä bulğan ähämiyäten qazandırğan äsär. Vazanıñ iñ möhim üzençäleklärennän berse dä – tügelgän êçemleklärneñ vazanıñ oçında urnaşqan ügez başı aşa uzğan çaqta äyläneşne barlıqqa kiterüe.

Änkaranıñ simvolı: “Qoyaş tamğası”

Xatti däwerenä qarağan buluı belengän qoyaş tamğası bronzadan yasalğan häm yaqınça 4 meñ 250 yıl êlek dini yolalarda qullanılğan.

Qoyaş tamğasınıñ xettlar Anadoluğa kilgänçe yaqınça 300 yıl êlek yasaluı häm Xatti patşaları ülgän çaqta monıñ kebek simvollar belän bergä cirlänüe belenä.

“Tumşıqlı altın çülmäk” üz tufraqlarında

Bügengä qadär muzeyğa kiterelgän möhim äsärlärdän berse dä  “Tumşıqlı altın çülmäk”. Angliyada ber waqıfta tabılğan äsär muzeynıñ 100 yıllığında Törkiyä Cömhüriyäteneñ kereşüläre belän monnan arı üz cirlärendä saqlana.

Anadolunıñ berençe şähär däwläte: “Arıslantäpä”

44nçe Bötendönya miras komitetı cıyılışında qabul itelgän qarar belän YUNESKO Bötendönya miras isemlegenä kertelgän Arıslantäpä aristokratiya tuğan häm berençe däwlät şäkele xasil bulğan urın buluı arqasında bik zur ähämiyätkä iyä.

Kerü qapqasınıñ yanındağı arıslan häykälläre häm “Mutalla” iseme belän belengän patşa häykäle dini häm mädäni märkäz bulğan Arıslantäpä qalqulığında ütkärelgän berençe qazılmalarda tabıla.

Häykällär äsärlär tabılğan çorda Malat’yada muzey bulmawı arqasında Änkarağa kiterelä. İke arıslan häm patşa “Mutalla” figurası ul könnän birle Anadolu śivilizaśiyäläre muzeyında tarixi mäydandağı torışına turı kiterelep saqlana.