2021 нчe ел Aврaзиядa ничeк үттe? / 2021 nçe yıl Awraziyada niçek ütte?
Aврaзия кaйтавaзы - Awraziya qaytawazı 19/2022
2021 nçe yıl Kovid -19 êpidemiyäsenä qarşı köräş däwam itkän häm däwlätlär üz iq’tisadların torğızırğa tırışqan yıl buldı.
2021 nçe yılda Awraziya kiňlegeneň küp illärendä saylaw ütkärelde. Uzğan yılnıň 10 nçı ğıynwarında Qırğızstanda waqıtınnan êlek ilbaşı saylawı häm idarä formasın bilgeläw öçen referendum, Qazaqstanda cirle häm ğomum saylawlar ütte. 20 nçe iyün’dä Ärmänstanda, 17-19 sentyabr’ könnärendä Rusiyädä, 28 nçe noyabr’dä Qırğızstanda parlament saylawları uzdı. 2 nçe oktybr’dä Gruziyädä cirle saylaw ,24 nçe oktyabr’dä Üzbäkstanda ilbaşı saylawı ütte.
Fergana üzänlegendäge çik problemaları 2021 nçe yılda da däwam itte. Aprel’ azağında Qırğızstan – Tacikstan çigendä bulğan waqıyğada distälägän keşeneň ğomere özelde, yözlägän keşe cäräxätlände. Qırğızstan-Tacikstan çigendä yıl buyı törle kiyerenkeleklär buldı.
Töbäk öçen yılnıň iň möhim waqıyğası – Äfganstanda Talibannıň xakimiyätne üz qulına aluı ide. Barlıq illär, ayıruça Urta Aziya cömhüriyätläre, Äfganstannıň kiläçäge häm regional’ qurqınıçsızlıq problemaları turında söyläşä başladılar. Töbäk illärennän Äfganstanğa gumanitar yärdäm cibärelde.
2021 nçe yılda Azärbaycan Qarabaxnı tözekländerü êşlären uňışlı däwam itte. Ärmänstan Azärbaycan häm Törkiyä belän mönäsäbätlären cayğa salu öçen adımnar yasıy başladı. Normal’läşterü adımnarı berençe bulıp transport ölkäsendä yasaldı.
Rusiya – Könbatış mönäsäbätlärendä konflikt 2021 nçe yılda da däwam itte. Ukraina häm Belarus’ta bulğan waqıyğalar Rusiya -Könbatış konfliktınıň çağılışı.
2021 nçe yılda Awraziya iq’tisadi berlege, Şanxay xezmättäşlek oyışması,Bäysez däwlätlär berlege, Kollektiv iminlek kileşü oyışması kebek regional’ oyışmalarnıň çirattağı cıyılışları ütkärelde. 5-6 nçı avgust könnärendä Törekmänstannıň Avaza turistik töbägendä Urta Aziya cömhüriyätläre liderlarınıň 3 nçe kiňäşmäse uzdı.
2021 nçe yılda törki cömhüriyätlär bäysezlekläreneň 30 yıllığın bäyräm ittelär. Bu uňaydan törle urtaq çaralar oyıştırıldı. Törki şura yazın räsmi bulmağan, közen räsmi sammitlar ütkärde. Uzğan yılnıň 31 nçe martında “Törkestan: törki dönyanıň ruxi başqalalarınnan berse” isemle räsmi bulmağan Törki şura sammitı onlayn rejimda uzdı. Sammitta Qazaqstannıň Törkestan şähäre törki dön’yanıň ruxi başqalalarınıň berse dip iğ’lan itelde. 12 nçe noyabr’dä İstanbulda Törki şuranıň 8 nçe sammitı ütte. Sammit qısalarında oyışmanıň yaňa binası açıldı. Oçraşu azağında 121 maddädän torğan İstanbul deklaraśiyäsenä qul quyıldı. Oyşmanıň iseme Törki däwlätlär oyışması itep üzgärtelde. Sammitta Törki dön’yanıň 2040nçı yıl vizionı dokumentı qabul itelde. Şulay uq 27-28 nçe sentyabr’dä Törki telle illär parlamentariylar assamblyeasınıň 10 nçı ğomum şurası Qazaqstannıň Törkestan şähärendä ütte. Yomğaqlap äytkändä, 2021 nçe yıl töbäk illäre öçen möhim waqıyğalarğa bay yıl buldı.
