Ärmänstannıñ kiläçäge

2020nçe yılnıñ 10nçı noyabr’ könne Ärmänstan, Qarabax suğışında ciñelüen qabul itep, öç yaqlı kileşüne imzaladı. Tözelgän kileşüdän soñ Ärmänstanda kiyerenkelek tınmıy. Yerivanda oppoziśiya Baş ministr Nikol Paşinyannıñ wazıyfasınnan kitüen teläwçe protest çaraların oyıştıra. İminlek häm küzläw köçläre dä oppoziśionerlarnı tüntäreleş yasarğa omtıluda gäyepläp törmägä utırta. Xökümätneñ tışqı êşlär ministrı, saqlanu, mäğarif, belem häm sport ministrları wazıyfadan kitte. Ärmänstan ğadättän tış xällär ministrı häm Xezmät ministrı wazıyfalarınnan alındı. Berniçä xalıq ışanıçlısı häm yuğarı däräcäle byurokrat wazıyfalarınnan kitüen belderde. Yerivandağı säyäsi krizisqa Azärbaycannan Ärmänstanğa qaçqan ber yöz meñnän kübräk ärmän immigrantlarınıñ problemaları da östälde. Şuşı täräqqiyätlär cähätennän Ärmänstan kiläçägeneñ niçek şäkellänäçäge qızıqsındıru uyata.

Ärmänstanda oppoziśiya Nikol Paşinyan wazıyfasınnan kitkänçegä çaqlı protestların däwam itterü qararına kilde. İlbaşı Armen Sarkisyan da waqıtınnan êlek saylaw ütkärelüen yaqlap, Paşinyannı wazıyfasınnan kitärgä çaqırdı. İldä şuşı waqıyğalar yäşängän bulsa, Könbatış häm Rusiyä arasında Ärmänstannıñ kiläçägendä üz süzen äytü öçen yarış qızıp kitte.

21nçe noyabr’ könne Rusiyä saqlanu, tışqı êşlär, sälamätlek saqlaw ministrları häm başqa räsmilärdän torğan wäkillek Yerivanğa kilde. Paşinyannıñ xakimiyätkä kilüe belän Yerivan-Mäskäw mönäsäbätläre şaqtıy naçarayğan ide. 44 kön däwam itkän Qarabax suğışı Rusiyäneñ Ärmänstandağı torışın nığıtu öçen forsat buldı. Rusiyä wäkillegeneñ töp kön tärtibe Qarabaxtağı wazğiyätne söyläşü bulsa da, artqı planda Ärmänstan citäkçelege belän mönäsäbätlärneñ kiläçägen qarap çığu buluı mäğ’lüm ide.

Rusiyä tışqı êşlär ministrı Lavrov: “Tawlı Qarabaxta Azärbaycan häm Ärmänstan arasındağı bäreleşlärne tuqtatqan kileşüdä rol’ almawları töşençäse belän AQŞ häm Franśiya Rusiyägä üpkäläde”, - dip açıqlaw yasadı. Franśiya İlbaşı Êmmanuêl Makron Minsk törkemeneñ qatıştıruın häm xalıqara küzätü köçeneñ Qarabaxta wazıyfa aluın teläde.

Franśiya äydäp barğan Awrupa illäre “Qarabaxnıñ bäysezlegen tanıyaçaqbız” süzlären äytä başladı. Nigezdä Paşinyan da şuşındıy çaqıru yasağan ide. Könbatışlılar barlıqqa kilgän soñğı wazğiyättän soñ uyınnan çittä qalırğa telämi.

Ärmänstan 28 yıllıq okkupaśiyanıñ näticäse bularaq Azärbaycanğa yaqınça xisaplawlarğa kürä 50 milliard dollarlıq kompensaśiya tülärgä mäcbür. Bu miqdarğa töbäktäge cirastı yatmalarına kiterelgän zarar kermi.

Täräqqiyätlärdän kürengäne kebek, Ärmänstannıñ xäzerge wazğiyäte yaxşı tügel. Yaqın kiläçäktä ildä yañadan saylawlarnıñ ütkärelüe kön tärtibenä kilergä mömkin. Yerivan citäkçelegeneñ Mäskäwdäge häm Parijdağı berlektäşlärenä, törle illärdä yäşäwçe bay diasporasına ışanmıyça, iñ êlek här kön oçraşaçaq kürşeläre belän mönäsäbätlärne cayğa saluı zarur. Ägär ärmännär  “Böyek Ärmänstan” häm “güyä genośid” raslawlarınnan waz kiçsä, qısqa waqıtta iq’tisadi bularaq torışların tözätü mömkinlegenä iyä bulaçaq. Ärmänstan, Törkiyä aşa Könbatışqa, Gruziya arqılı Qara diñgezgä, Azärbaycan aşa Aziyağa açılıp, töbäk illäre belän mönäsäbätlären yaña êtapqa kütärä alaçaq. Ärmänstanda borılış noqtası yäşängän däwerdä soñğı qarar yänä ärmän xalqına qarıy.

Abdrasul İsakov