Törkiyä-Urta Aziya timer yulı xezmättäşlege

Aprel’ ayınıñ ikençe yartısında Törkiyädän Urta Aziya cömhüriyätlärenä timer yulı belän ike yök poyezdı cibärelde. Bu yök poyezdları Törkistannıñ märkäzenä kitüe cähätennän möhim ide.

2020nçe yılnıñ 18nçe aprel’ könne 82 konteynerdän torğan 940 metrlıq yök poyezdı Karstan Üzbäkstanğa yulğa çıqtı. Görcestan (Gruziya), Azärbaycan, Qazaqstan, Törekmänstan häm Üzbäkstan aşa uzğan şuşı poyezd bu yünäleştä zur miqdarda Törkiyä tovarların yörtüçe berençe poyezd bulu üzençälegenä iyä.

2020nçe yılnıñ 30nçı aprel’ könne isä Törkiyäneñ Biläcik Bozüyük cirlegennän Qırğızstannıñ Oş şähärenä 30 vagon 60 konteynerdän torğan häm alyuminiy êlektr kabele yöklängän poyezd yulğa çıqtı. Bu poyezdnıñ üzençälege isä Törkiyädän ber yulı iñ yıraq yulğa (5500 km) baruçı berençe êksport poyezdı buluı.

Şuşı täräqqiyätlär belän ber rättän şul uq könne Törki Kiñäşmägä äğ’za häm küzätüçe illärneñ transport ministrları video konferenśiya cıyılışın ütkärde. Transport ölkäsendä xasil bulğan problemalarnıñ çişeleşe quzğatılğan cıyılışta Törki kiñäşmäneñ transport koordinaśiya komitetı iseme astında Wazıyfa köçeneñ oyıştırıluı qararına kilende.

2020nçe yılnıñ 6nçı may könne Törki kiñäşmägä äğ’za häm küzätüçe illärneñ iq’tisad ministrları video konferenśiya cıyılışın oyıştırdı. Cıyılışta oyışmağa äğ’za illärneñ tamğaxanädän (tamojnyadan) cawaplı citäkçeläre dä qatnaştı häm taraflar arasında barlıqqa kilä alaçaq kirtälärneñ beterelüenä qağılışlı bularaq urtaq ğamäl planınıñ buldırıluı mäs’äläsendä kileşügä ireşelde. Cıyılışta ayıruça Urta koridorda küp rejimlı transportnıñ üsterelüe, Baqı-Tbilisi-Kars timer yulınıñ aktiv qullanıluı mäs’äläläre bäxäsläşelde.

Soñğı aylarda dönyanı çolğap alğan pandemiya hawa häm cir öste transportınıñ zıyan kürüenä säbäp buldı. Şuña kürä illär timer yulı transportına östenlek birä başladı. Törkiyä Könçığış belän Könbatış arasında tranzit il buluı maqsatı qısalarında ozaq yıllar buyı Urta koridor yünäleşen qamilläşterä. Pandemiya çorında şuşı yünäleştäge timer yulı transportı canlandı. Kiräkle asqorma êşçänlege başqarılğanı öçen Törkiyä pandemiya kirtäsen keşe belän êlemtäsez timer yulı aradaşçılığı belän uza aldı. Pandemiya häm anıñ yoğıntısı belän köräştä kiräkle materiallar belän bergä Törkiyä êşläp çığarğan êşlänmälär Urta Aziya illärenä êksportlana başlandı.

Telgä alınğan şuşı yöklär Xäzär (Kaspiy) aşa töbäkkä citkerelä. Bu yünäleşneñ tağın da aktiv qullanıluı öçen Xäzär diñgezen çolğap alğan timer yulı çeltäreneñ salınuı öçen bik urınlı ber kapital salu bulaçaq. Çönki hawa şartları arqasında Xäzär östendä Ro-Ro säfärläre qayçağında tuqtap qalırğa mömkin. Şuşı al’ternativ timer yulı çeltäreneñ salınuı yöklärneñ Xäzärdä töşerep yökläwne beteräçäk häm ayıruça Xäzärneñ häm tirä-yağınıñ pıçranuın da iñ äz däräcägä citkeräçäk. Törkiyä-Törkistan timer yulınıñ canlanuı aldağı çorda şuşı yünäleşneñ Qıtaynı häm Kön’yaq Aziya illären Awrupağa totaştırğan iñ qısqa liniya buluın täêmin itäçäk.

Abdrasul İsakov