Awraziya iq’tisadi berlege liderlarınıň çirattan tış sammitı

Bügenge yazmabızda Awraziya iq’tisadi berlege liderlarınıň çirattan tış sammitı xaqında süz alıp barabız.

Awraziya iq’tisadi berlegeneň çirattağı rӓise Belarus’ ilbaşı Aleksandr Lukaşenkonıň çaqıruı belӓn 14 nçe aprel’dӓ videokonferenśiya yulı belӓn berlek sammitı uzdı.Sammitta Belarus’, Qazaqstan, Qırğızstan hӓm Rusiya Federaśiyӓse dӓwlӓt başlıqları, Ӓrmӓnstan prem’yer-ministrı hӓm Awraziya iq’tisadi berlege ğomum sӓrqӓtibe qatnaştı. 10 nçı aprel’dӓ dӓ Moldova hӓm oyışmağa ӓğ’za illӓr xökümӓt başlıqları videokonferenśiya ısulı belӓn cıyılış ütkӓrgӓn ide.

Videokonferenśiyӓdӓ oyışmağa ӓğ’za dӓwlӓtlӓrneň pandemiya belӓn körӓşlӓre aňlatıldı hӓm monnan soň kürelӓçӓk çaralar söylӓşelde. Liderllar sammitta iq’tisadi integraśiyӓneň uňışsızlıqqa oçramawı, strategik produktlarnı tamğaxanӓdӓn arındıru, śifrlaştıru barışın tizlӓtü ,Kovid -19 belӓn urtaq körӓş alıp baru turında kileşte. Süz unayınnan, azıq - tölek qurqınıçsızlığın tӓêmin itü öçen Awraziya iq’tisadi berlege illӓre 2020 nçe yılnıň 31 nçe martında qayber azıq-tölek produktların ağımdağı yılnıň 30 nçı iyünenӓ qadӓr  berlektӓn çitkӓ êksportlawnı tıydılar. Ul yӓrdӓm öçen çit ilgӓ cibӓrelӓçӓk produkśiyӓne üz êçenӓ almıy.

Awraziya iq’tisadi berlegenӓ ӓğ’za illӓr “yӓşel koridor”nı ğamӓlgӓ kertep êpidemiya dӓwerendӓ tovarlarnıň tamğaxanӓlӓrdӓ totılmawın tӓêmin itӓrgӓ tırışalar. Vladimir Putinnıň êpidemiya çorında qayber produktlarğa salım kertmӓw tӓq’dime dӓ aldağı könnӓrdӓ tormışqa aşarğa mömkin. Pandemiya dӓwere ozınayğan oçraqta Awraziya iq’tisadi berlegeneň Awraziya qalqınu bankı, Awraziya totrıqlılıq hӓm üseş fondı aqçalarınıň iq’tisadnı saqlap qalu hӓm Kovid -19 belӓn körӓştӓ qullanu kön tӓrtibendӓ. Liderlar êpidemiya çorında oyşmağa ӓğ’za dӓwlӓtlӓrneň Üzӓk bankları hӓm bӓylӓneşle ministrlıqlarınıň koordinaśiyӓle rӓweştӓ êşlӓwlӓre öçen boyırıq birde. Oyışma qarşında qorılğan Pandemiya belӓn körӓş koordinaśiya şurası üz êşçӓnlegen dӓwam itterӓ.

Cıyılış azağında liderlar urtaq deklaraśiya qabul itte. Deklaraśiyӓdӓ dönyadağı barlıq bӓreleşlӓrne tuqtatu, ber yaqlı sankśiyӓlӓrne beterü ,Kovid - 19ğa qarşı urtaq körӓş alıp baruğa basım yasaldı.

Rusiya xӓzerge waqıtqa qadӓr Kovid - 19 belӓn körӓş qısasında Awraziya iq’tisadi berlege illӓrenӓ 70 meň test cibӓrde. Berlekneň ӓydӓp baruçı ile Rusiya Awraziya iq’tisadi berlege illӓren daru belӓn tӓêmin itüdӓ bulışaçağın, Kovid -19 vakśinası tabılğan oçraqta anı partnyerlarına da birӓçӓgen belderӓ.

Cıyılış azağında Lukaşenko dӓwlӓt başlıqların 19 nçı mayda Minskta ütkӓrü planlaştırılğan Awraziya iq’tisadi berlegeneň çirattağı sammitına çaqırdı. Dӓwlӓt başlıqlarınıň ӓlege sammitta qatnaşıp qatnaşmawı illӓrdӓge êpidemiyӓneň ul könnӓrdӓge torışına bӓyle. Awraziya töbӓgendӓ kizü ӓle iň yuğarı noqtasına kilep citte dip ӓytep bulmy.

19 nçı maydağı sammitta berlekneň 2025 nçe yılğa qadӓrge iq’tisadi integrasiyӓsen küzdӓ totuçı êşçӓnlek qaralaçaq. Bu plan oyışmanıň iq’tisadi berlӓşüe cӓhӓtennӓn möhim êtaplardan berse bularaq kürelӓ.  

Awraziya iq’tisadi berlegeneň koronavirus kizüen niçek ütkӓrep cibӓrüe , könçığış belӓn könbatış arasında küper bulıp bulmawı hӓrkemne qızıqsındıra. Sӓwdӓ suğışlarınıň köçӓyüe ӓlbӓttӓ Awraziya iq’tisadi berlegenӓ dӓ tӓêsir itӓçӓk. Qırğızstan ilbaşı Cӓӓnbӓkov cıyılışta beldergӓnçӓ, pandemiya barışı Awraziya iq’tisadi berlege öçen olı sınaw bulaçaq.