Törek häm tatar tyurkologları xezmättäşlege

Töreklär häm tatarlar: urtaq qıymmätlär 48/19

1375029
Törek häm tatar tyurkologları xezmättäşlege

Törki dönya tyurkologları arasında urtaq êşçänlek turında küzätü

  Bügenge yazmabıznı tarixçı ğalim, professor Nadir Däwlätneñ häm dä ”Tatar-inform” xäbärçeläre Ruşaniyä Altay häm Zilä Möbäräkşina  xezmätlärenä nigezlänep äzerlädek.

   Närsä soñ ul tyurkologiya? Bu sorauğa cawap bularaq, tarixçı ğalim, professor Nadir Däwlät: ”Tyurkologiya ul - törki xalıqlarnıñ tel, dialekt häm şiwälären, ädäbiyatların, xätta tarixların tikşergän ber fän tarmağı”, - dip añlata.

  Tyurkologiya - fälsäfi, säyäsi häm arxeologik yaqtan öyränelä torğan yassılıq ul. Çınnan da, törki xalıqlar arasındağı tığız xezmättäşlek buldıru, xalıqlar arasındağı fänni, mädäni, tarixi, ictimağıy küperlärne nığıtqan ber qazanış ta dip äytergä bula.

   Törki tel beleme ölkäsendä êşläwçe tyurkologlar arasında näticäle xezmättäşlek buldıru, törki dönya ğalimnären berläşterü, törki xalıqlar arasındağı bağlanışlarnı nığıtu maqsatı belän küp kenä êşlär êşlänä. Moña misal itep, mäsälän tübändäge xezmätlär xaqında yaqınnanraq tuqtalıp ütik.

   “Törkiyädän çittäge törki dönya tyurkologları” isemle mäqalälär cıyıntığı dönya kürde. Bu ike tomlıq kitapta İbrahim Xälfin, Xösäyen Fäyezxanov, Xälif Qurbatov kebek ğalimnärdän alıp Ğomär Sattarov, Flera Safiullina, Dilärä Tumaşeva, Waxit Xaqov, Fähimä Xisamiyeva kebek soñğı däwer tatar tyurkologlarınıñ tormış yulı häm xezmätläre turında da kiñ mäğ’lümat birelgän, dip belderä “Tatar-inform” xäbärçeläre.

    “Törkiyädän çittäge törki dönya tuyrkologları” kitabında törki dönyanıñ iñ kürenekle 430 ğalime yaqtırtılğan. Tatar ğalimnäre 2548 bitlek cıyıntıqnıñ ikençe tomına ayırım bülek bulıp urnaştırılğan. Bilgele bulğança, ğayät’ zur külämdä bulğan bu kitap ike tomnan tora. 20nçe yöz başınnan alıp 21nçe ğasırda yäşägän, yäşäüçe Törkiyädän tış başqa däwlätlärdä yäşägän tyurkologlar turında mäğ’lümat birelä häm alarnıñ töp xezmätläre kürsätelä. Proyektnıñ avtorı yäğ’ni baş möxarrire - Fırat universitetı professorı ğalim Äxmät Buran.

   Kitapnı näşriyätkä äzerläüdä yärdäm itüçelär arasında tatar fän dönyasına bilgele tyurkolog, tatar kiyäwe professor Ärcan Alqaya da bar. Ul tanılğan tatar ğalimnäre Färit Yosıpov, Fänüzä Nuriyeva belän bäyle mäqalälär avtorı da.

   Xezmät ike avtor citäkçelegendä genä äzerlänmi, bu proyektqa xäzerge tyurkolog-ğalimnär dä qatnaşqan. Äytik, älege cıyıntıqta yazmalarnıñ avtorları bularaq tatar ğalimnärennän Ramilä Yarullina Yıldırım, Älfiyä Yosıpova, Flera Säyfullina, Gölşat Ğaliullina, Zoya Kirillova, Çulpan Çätin-Zaripova häm başqalar xezmät quyğan. Häm şul uq waqıtta Ärcan Alqaya, Birsäl Oruç, Yasin Qaya, Ärdal Şahin, Cihan Çaqmaq, Äxät Üstünär, Mostafa Önär kebek törek ğalimnäreneñ dä xezmätlärenä urın birelgän.

   Kitapnıñ redkollegiyä äğ’zaları arasında Tatarstan ğalime Färit Yosıpov ta urın alğan.

  Yomğaqlap şunı äytergä kiräk: törki xalıqlar arasındağı dustanä mönäsäbätlär ğasırlar buyı däwam itte. Çönki, törki xalıqlar üz tamırlarınıñ bergä ürelgänen yaxşı añlıy häm ber-bersen xörmät itä. Urtaq tarix, oxşaş yazmış - törkilärneñ berdäm buluınıñ töp säbäbeder, möğaen.

Moña açıq misal bulıp ta, törki xalıq tyurkologlarınıñ  urtaq êşçänlege belän icat itelgän, Törkiyädä barlıq törki xalıqlar öçen urtaq bulğan süzlek “Törkiyädän çittäge törki dönya tyurkologları” cıyıntığı tora.

Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı

Çığanaqlar:

1) https://www.azatliq.orq>…

Nadir Däwlät.”Tyurkologiya häm säyäsät2-Azatlıq radiosı.02.07.2009

2) tatar-congress.org>yanalyklar>tor…

     Altay R.,”Törkiyädä illegä yaqın tatar ğalime turında fänni cıyıntıq näşer itelde”.17.10.2019

3) https://tatar-inform.tatar>2019/10/14

    Möbäräkşina Z.,”Törkiyädä barlıq törki xalıqlar öçen urtaq bulğan süzlek basılıp çıqqan”.Qazan.”Tatar-inform”,14.10.2019

 

 
 
 
 
 


Bäyläneşle xäbärlär