Ani arxeologik cirlege

Törkiyäneñ böten töbäklärendä yözlärçä yıl bik küp śivilizaśiya yäşägän antik cirläşü üzäkläre bar. Şulardan berse – Ani arxeologik cirlege.

Ul Könçığış Anadoluda Kars vilayätendä urnaşqan.Ani arxeologik mäydanı  borınğı zamannardan  xäzerge waqıtqa qadär yäşäw, cirläşü urını bulğan. Çönki saqlanu häm cirläşü öçen bik uñaylı geografik urında urnaşqan. Şähär Urta ğasırda möhim säwdä yulı bulğan Yefäk yulınıñ Kavkazdan Anadoluğa kerü urınında tözelgän. Urını arqasında bu däwerdä zur alğarış kürsätep töbäkneñ säyäsi, mädäni häm iq’tisadi üzägenä äwerelä.

Annan soñğı çorda küp mädäniyatlı säwdä üzägenä äwerelgän Anidä şähärçelek , arxitektura häm sänğät’ alğa kitä.Töbäktä yäşäwçe xristian, zaratustra häm möselman cämğiyät’läre şähär mädäniyatın törleländerü belän bergä anıñ arxitekturasına da yoğıntı yasıy. Êçke qal’ğädä (İçkale) 4 nçe ğasırda başlanğan cirläşü yabıq şähär modelennän açıq şähär modelenä küçüneñ töbäktäge berençe ürnäge bulıp tora.

Ani antik qalası tarixta gruzin, ärmän, Vizantiya ,Sälcuqlı häm Ğosmanlı mädäniyatlarınıñ oçraşu noqtası,alar berläşkän urın bulğan.Üzara mädäni yoğıntı näticäsendä barlıqqa kilgän arxitektura ,tözeleş materialları häm texnikaları ,dekoraśiya soñraq böten Anadolu häm Kavkazğa taralaçaq Anigä genä xas arxitekturanıñ tuuın täêmin itä. Üzençälekle miğ’mari häykällär salına.  

Säwdä yullarındağı üzgäreş säbäbe belän könnän kön ähämiyäten yuğalta barğan Anine 16 nçı ğasır başında taşlap kitälär.

Antik şähär dini häm xärbi qorılmaları belän urta ğasır şähärçelegeneñ töp üzençäleklären çağıldıra.  

Ani arxeologik töbäge 78 gektar zurlığındağı mäydannı biläp tora.   

Töbäkneñ  arxeologik ütkäne  şulxätle bay ki , anda timer häm bronza çorlarına qarawçı tabıldıqlar da, 15 nçe ğasırğa qarawçı äsärlär dä  bar. İğ’tibarnı cälep itüçe  tışqı divarlar 960 nçı yıllarda tözelä. Divarnıñ êçendä däwlät binaları,xärbi bulmağan ob’yektlar,sobor, mäçet, çirkäw,kärwansaray, munça , küper kebek 21 äsär räsmiläşterelgän.  Şähär 2016 nçı yılda YUNESKOnıñ Bötendönya mirası isemlegenä kertelä.

Ani arxeologik cirlegen kürü öçen Karsqa kiläsez ikän 12 nçe ğasırda salınğan Kars nığıtmasın qararğa, qış waqıtına turı kiläsez ikän Sarıkamış çañğı şuu üzägendä çañğı şuarğa, qışın boz belän qaplanğan Çıldır külen, yözlärçä qoşnı sıyındırğan Kuyucuk qoş cännäten dä barıp qararğa kiñäş itäbez.  

Kars balı, sırı, hangel isemle qamır rizığı ,qaz itennän peşerelgän rizıqları belän dä tanılğan şähär.

Töbäktäge mädäni strukturanıñ baylığın çağıldıruçı milli uyınnarnı qararğa häm cirle xalıq şağıyr’lären tıñlarğa da onıtmağız.