"Törek ağımı" proyektı

Uzğan könnärdä Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Vladimir Putin belän Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan qatnaşında “Törek ağımı” tabiği gaz ütkärgeçeneñ diñgezdäge öleşen tämamlaw tantanası uzdı. İstanbulda uzğan älege tantanada çığış yasawçı Putin häm Ärdoğan ike il arasında könnän kön üsä baruçı xezmättäşlekkä basım yasadı. “Törek ağımı” proyektı Törkiyäneñ ênergiya üzäge bulu yünäleşendä möhim adım bulıp tora. Azärbaycan gazın Törkiyägä häm kiläçäktä Awrupağa qudırunı planlaştırğan “TANAP” proyektı ,Ğıyraq neften dönyağa ireşterüçe “Cäyhan” liniyäse belän bergä Törkiyä ênergetika säyäsäte qısasında yasağan adımnar belän üz torışın könnän kön nığıta bara häm üz ênergiya ixtıyacın törleländerä.

Säyӓsӓt, iq’tisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETA tikşerenüçese, yazuçı Can Acunnıň   “Törek ağımı” proyektı xaqında añlatmasın täq’dim itäbez.

                   2014 nçe yılnıñ dekabr’ ayında Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Vladimir Putin täq’dim itkän “Törek ağımı” proyektı Rusiyäneñ Anapa qalasınnan başlana häm İstanbulnıñ könbatışındağı Kıyıköygä qadär suzıla. İsemen Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan quyğan “Törek ağımı” proyektınıñ ozınlığı 1100 çaqrım,anıñ 930 çaqrımı Qara diñgezdän uza. Proyekt ber-bersenä parallel’ 2 liniyädän tora. Berençe ütkärgeçneñ yılda 15 milliard 75 million kub metr gaz qudırıp Törkiyäneñ ênergiya ixtıyacın qanäğät’länderüe kötelä. İkençe ütkärgeçneñ isä aldağı êtapta Awrupağa gaz ireşterüe planlaştırıla. “Törek ağımı” aşa tuplam 31 milliard 500 million kub metr gaz qudıru küzdä totıla.

Kreml’ süzçese Dmitriy Peskov qayber illärneñ “Törek ağımı”na quşılırğa teläwlären belderep tabiği gaz ütkärgeçeneñ 5 cirdän 5 Awrupa ilenä ireşä alaçağın belderde. Mäsälän Serbiya ênergetika ministrı Antiç “Törek ağımı” Serbiyägä kilep citkän oçraqta anıñ Awrupanıñ ênergiya iminlegen täêmin itäçägen citkerde.

Antiç:”10-15 milliard kub metr Rusiya gazınıñ Törkiyä aşa Bolgariya, Serbiya, Vengriya häm Avstriyağa ireşü ixtimalı ênergiya iminlegen täêmin itü cähätennän citdi şans. Proyekt gaz säwdäseneñ häm gazğa nigezlängän iq’tisadnı üsterü öçen mömkinlek tudıra. Älege illär “Törek ağımı”na totaşıp gaz tranzitınnan yaxşı tabış ta alaçaq”,-dide.

“Törek ağımı”nıñ Törkiyädän soñ nindi yünäleştän Awrupağa ireşüe älegä bilgele tügel. Ayıruça Greśiya belän Bolgariya arasında köndäşlek bar. Greśiya prem’yer-ministrı Aleksis Śipras “Törek ağımı”nıñ Greśiya aşa uzuın teläwen belderep “Monıñ öçen Bryussel’dä aktiv êşçänlek alıp barabız” dide.

”Törek ağımı” Törkiyäne ênergiya üzägenä äwerelderü yünäleşendä möhim adım bulıp tora,şulay uq Rusiyäneñ turıdan-turı Balkan illärenä tabiği gaz êksportlawın täêmin itä. İke il arasında mönäsäbätlär bik küp tarmaqta şaqtıy kamilläşte. Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan könnän kön üsä baruçı iq’tisadi xezmättäşlekkä basım yasap ,ike il arasındağı säwdä külämen 100 milliard dollarğa citkerüne maqsat itep quyuların belderde. Rusiya matbuğatı da Putin häm Ärdoğan arasındağı oçraşularnıñ yışlığına iğ’tibarnı yünältep ike il mönäsäbätläreneñ nığuın assızıqladı.

Törkiyä belän Rusiya arasında mönäsäbätlär ayıruça ênergetika säyäsätendä nığısa da ,ike yaqlı mönäsäbätlärdä äle haman da möhim problemalar bar. Rusiyäneñ Qırımnı yawlap aluı, Ukrainada däwam itüçe suğış, Rusiyäneñ Qırım tatarlarına qarata totış häm ğamälläre ,Süriyädäge törle totışlar ike yaqlı mönäsäbätlärdä çişelergä tiyeşle mäs’älälär bularaq alğı planğa çığa. Ayıruça Süriyädä ike il Astana barışı häm Soçi kileşüe kisätüençä bergä koordinaśiyäle räweştä xäräkät itärgä tırışsalar da qayber ayırmalar problemalar kiterep çığara ala.