4 yaqlı sammittan soñ Süriyä

İstanbulda Franśiya, Germaniya,Rusiya häm Törkiyä qatnaşında uzğan 4 yaqlı sammitta Süriyädä tınıçlıq täêmin itü öçen Töp Qanun komitetı tözü qararı kebek möhim qararlar qabul itelde. Älege qararlar zur ähämiyätkä iyä bulsa da Süriyädä tağın da möhim problemalar bar. Bu qısada Süriyä – Ğıyraq çik buyında “DEAŞ” häm “YPG” terror oyşmaları arasında däwam itkän bäreleşlär, Süriyä –Törkiyä çik buyı liniyäsendä “YPG” terror oyışmasınıñ  tınıçsız itüçe atışları ,Törek Qorallı Köçläre bombalawçı “YPG” nığıtmaları häm İdlib töbägendäge törkemnär arasında küzätelgän bäreleşlär Süriyädä tınıçlıq urnaştıru öçen äle şaqtıy êş buluın kürsätä.

      “Kön tärtibe” yazmasınıñ bügenge çığarılışında säyӓsӓt, iq’tisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETA tikşerenüçese, yazuçı Can Acunnıň   “4 yaqlı sammittan soñ Süriyä” isemle  añlatmasın täq’dim itäbez.

İstanbulda küreşep söyläşüçe 4 il liderları Süriyädä tınıçlıq täêmin itü öçen möhim qararlar qabul itte. Ayıruça ozaq waqıt kön tärtibendä bulğan Töp Qanun komitetı tözü qararı Süriyäneñ kiläçägenä uñay yoğıntı yasayaçaq. Yaña Töp Qanun yazu Süriyädä tınıçlıq urnaştıru öçen möhim bulsa da, monıñ çın çınlap çişeleş bulmawın da äytergä kiräk. Töp Qanunnı yazğannan soñ anı Süriyä xalqı raslaw barışında bik küp kirtälär bar.

Millionnarça süriyäle çit ildä bulğanda, millionnarça süriyäle il êçendä küçenergä mäcbür qalğanda häm süriyälelärneñ Äsäd rejimınıñ totışı arqasında pasport kebek möhim dokumentlarğa ireşüe totqarlanğan şartlarda saylawnıñ tormışqa aşuı bik awır. İdlibtä täêmin itelgän utnı tuqtatunı, terror oyışmalarına qarşı köräşne däwam itterü häm separatist oyışmalar belän köräşne däwam itterü qararları da  zur ähämiyätkä iyä. Terror oyışması “YPG” kebek Süriyneñ cir bötenlegenä yanawçı oyışmalarnıñ maqsat-xirısların totqarlaw öçen Törkiyäneñ tırışlıqları diplomatiya tarmağında da zur uñışqa ireşä.

Süriyädäge täräqqiyät’lärgä küz salsaq Süriyä – Ğıyraq çik buyında “YPG” belän “DEAŞ” terror oyışmaları arasında däwam itkän bäreleşlärdä yaña waqıyğalar küzätelde. “YPG”neñ Amerika Quşma Ştatları ,Franśiya häm İtaliya maxsus köçläreneñ yaqlawı belän “DEAŞ” kontrol’ itkän Hacin cirlegenä aylar êlek operaśiya başlatılğan ide. “DEAŞ” töbäktä küzätelgän qom buranınnan faydalanıp terror oyışması “YPG”neñ kontrol’ täêmin itü öçen aylar buyı mataşqan töbäklärne berniçä kön êçendä qulğa töşerde.

Bu räweşle “DEAŞ” suğışçıları qabat Ğıyraq çik buyına kilep terälde. Ğıyraq yağında isä ixtimal “DEAŞ” höcümenä qarşı çaralar kürelde häm töbäkkä Haşdi Şabi köçläre cibärelde. “DEAŞ”nıñ töbäktä alğa baruı belän bergä “YPG” terror oyışması suğışçıları “DEAŞ”nıñ alğa baruın xalıqara koalśiyanıñ yaqlawına qaramastan tuqtata almadı. “DEAŞ”qa qarşı köräş sıltawı belän üzenä legal’lek täêmin itärgä tırışqan “YPG” terror oyışmasınıñ “DEAŞ”nı tulısınça yuqqa çığarunı niçek teläwe dä möhim soraw bulıp tora.  

 “YPG”neñ Süriyäneñ könyaq-könçığışında “DEAŞ”qa qarşı möhim yuğaltular kiçerüennän soñ Süriyäneñ tön’yağında Törkiyä belän çik buyı liniyäsendä keçkenä külämle bäreleşlär häm Törek Qorallı Köçläreneñ bombalawları küzätelde.Ayn äl Arabnıñ könbatışındağı çik buyı liniyäsendä “YPG” nığıtmaları Törkiyä   artilleriyäse tarafınnan yuqqa çığarıldı.

Soñınnan isä Tal Abyad çik buyında törek ğaskärläre belän “YPG” terrorçıları arasında bäreleş barlıqqa kilde. İkençe könne isä yänä Ayn äl Arabnıñ könbatışında yuqqa çığarılğan “YPG” nığıtmalarınnan Törkiyä çikläre êçendäge köbäle transportqa qarata tanklarnı yuk itüçe raketa qullanıldı. Höcüm küreneşläre dä urtaqlaşıldı.

Bu waqıyğadan soñ “YPG”neñ Hacin cirlegendä “DEAŞ”qa qarşı operaśiyäsen Törkiyäneñ bombalawı arqasında tuqtatuı turındağı süzläre nigezdä “YPG”neñ “DEAŞ”nı üz maqsatları öçen niçek qullanuın kürsätä.

Başqa ber mäs’älä isä İdlib töbägendä küzätelgän bäreleşlär ide. Soçi kileşüe belän İdlibkä ixtimal höcüm totqarlandı. Uzğan könnärdä isä İdlib töbägendä “Häyät Taşrir uş Şam” terror oyışması belän “Nureddin Zängi” xäräkäte arasında bäreleşlär barlıqqa kilde. Süriyäle oppoziśonerlarnıñ “Häyät Tahrir uş Şam”ğa qarşı bäreleşläre ozaq däwam itmäsä dä töbäktäge dinamikalarnıñ küpme däräcädä butalçıq buluın kürsätä. Süriyädä tınıçlıq urnaştıru öçen İdlibtä daimi tınıçlıq täêmin itü zur ähämiyätkä iyä.