Bursadağı Çäläbi Mähmät törbäse - iñ matur törbä

Törkiyäneñ mädäniyät xäzinälärendä bu atnada sezgä törbälärebezne tanıtaçaqbız.

Törkiyäneñ här poçmağında törbälärne oçrata alasız. Bolardan bälki dä iñ maturı Bursada bulğan Çäläbi Mähmät törbäse bularaq da belengän törbä. Ğosmanlı imperiyäsene Timurnıñ Anadoluğa kilüe belän  barlıqqa kitergän ,awır waqıttan uzğan Sultan Çäläbi Mähmatneñ ber törbäse bulıp tora.

Töreklär Anadoluğa kilü aldınnan Urta Aziyada  baylar öçen Akıt iseme birelgän tulısınça cir astında bulğan qaber bülmälären yasağannar.

İrtä çorda ağaçtan yasalğan Akıtlar soñınnan taştan yasala başlanğan ide.

 Anadoluda ayıruça Ahlatta ürnäkläre kürelgän törbälär soñınnan cir östendä yasala başlanğan. Urta Aziyadan başlap kümelgän citäkçelär yäki säwdägärlär qayber waqıtta mumiyalanğan ide. Törbä tradiśiyäse İslam mädäniyätenä  berençe bularaq Abbasi Halifäsi Memunnıñ Vizantiyäle  änise öçen tözelgän ide.

Änisen  bik yaratqan Xälif könçığış Rimlılarnıñ üle bularaq kümü tradiśiyäsen İslam dönyasına küçergän bulğan. Xristiyan dönyasında kürelgän häm Martiryon dip äytelgän törbä tradiśiyäse arxitektura bularaq qayber üzgäreşlär kürsätte. İslam dine buyınça ülgän keşeneñ mäyeten mäcbüri tufraqqa kümergä kiräk.

Törbälärdä cir astına yasalğan qaber bülmäsenä törbä iyäse häm xäläl-cefete, balaları dä kümelä. Öst qatta bulğan simvolik taş tabut çitlege yäki mäçet bularaq  isemländerelgän kilüçelärneñ yörep  doğa  häm namaz uqırğa mömkinlegen täêmin itä torğan  bülmäse ide.   Bu bülemdä Kabbä tarafına yünälgän ber mihrap mäcbür urın alır ide. Törbälär arxitektura buyınça ber niçä törkemgä ayırıla.

Küp poçmaq, kvadrat,turıpoçmaq,tügäräk şäkelendä bulğannarı bar.

Tabut taş östendä êçtän ğömbäz tıştan ayıruça Sälçuqlı çorında konus şäkelendä östen yaba torğan cäymäse bar ide. Ğosmanlı  çorında ğomumän êçtän häm tıştan ğömbäzle törbälär yasalğan.

Bursanıñ simvollarınnan berse bulğan Yäşel Törbä şähärneñ könçığış tarafında Yäşel rayonında urnaşqan, yanında Yäşel mäçete dä bar.  Bursada bulğan çit il turistlarınıñ  yaratılğan urınnardan berse bulğan Yäşel Törbä Çäläbi Mähmät öçen yasatıldı.

1421 nçe yılında ülemennän 41 kön êlek beterelgän ide. Törek törbä  tradiśiyäseneñ iñ tiñsez ürnäklärennän berse bulğan törbä  bizäkläre belän dä iğtibarnı caläp itä.

Sälçuqlı törbä arxitekturasınıñ däwamı räweşendä bäyälängän Yäşel Törbäneñ sigez poçmaqlı arxitekturası bar. Tışqı yaq diwarlarında êçke yağında yäşel tösle bizäkläre yasalğan ide. Diwarları tulısınça bizäklär belän bizänelgän barı tik ber törbä üzençälegen taşıy. Ävliyä Çäläbi ğömbäzendä dä yäşel tösle kirpiçlär buluı söylänelä. Ğosmanlı däwläteneñ ikençe qoruçısı bularaq  belengän Çaläbi Mähmätneñ törbäse üzennän soñ yasalğan törbä arxitekturasını da tirännän täêsirlägän ide. Tiñsez maturlıqlı  küreneşe bar.

Biyek basqıçlar belän törbäneñ mäçetenä ireşä alasız. Monda kerüneñ ike yanına bulğan häm kerü qapqasınıñ östendä dä kükkä taba däwam itkän bizäklär sezne ğacäpländerä. Törek ağaç xönärçelegeneñ iñ kürkämle ürnäklärennän bulğan ağaç qapqadan êçkä kerelä.

Mäçet bülemeneñ urtasında urın alğan zinnätle qaber häm diwarlar bizäklär belän bizälgän.

Kabbä yünäleşendä bulğan isketkeç  mihrap häm kvadrattan ğömbäz tügarägenä ireşüen täêmin itkän Törek öçpoçmaqları belän ğömbäzgä ireşä.

Diwarlarda urın alğan  ülem belän bäyle ğäräpçä ayätlär törbägä tös kertä.

Törbä arxitekturası Ğosmanlı impersiyäseneñ xakim bulğan kiñ geografiyada şiksez  tiñsez ürnäklär qaldırğan.

Ğosmanlı çorınıñ iñ zur dahilärennän  arxitektor Mimar Sinan Soltan Söyläyman öçen yasağan mäçetneñ yanında Padişahnıñ häm ğailäseneñ törbäsene dä yasağan ide. Ozın yıllar buyınça xezmät itkän Padişahtan ülemennän soñ da ayırılmaw öçen Söyläymaniyä mäçeteneñ baqça yağındağı kerüenä, üze öçen  keçkenä bik kürkämle bulmağan ber törbä yasatqan häm anda cirlänergä vasiyät itkän. Moña kürä cihan Padişahınıñ ayaq oçında ber xezmätkäre bularaq yatu da zur  xörmat ide.

Törbälär Anadolunıñ tiñsez maturlığı belän  Mädäniyät mirası buluın däwam itä. Ber kön Törkiyägä kilergä uylasağız  bu tiñsez törbägä säfär qılırğa kiñäş itäbez.