Baqı -Tbilisi - Kars timer yulı proyektı häm anıň töbäkkä täêsirläre

     Törkiyä Cömhüriyäteneň transport ministrı Äxmät Arslan Azärbaycan ,Gruziya häm Qazaqstan räsmi zatları  belän Baqı – Tbilisi - Kars timer yulı aşa Karstan Gruziyağa säfär qıldı ,proyekt qısasında täwge yulçı säfäre tormışqa aştı. Baqı-Tbilisi - Kars xalıqara liniyäsendä berençe säfärneň sentyabr’ ayında başlanuı kötelä.

     Bügenge köndä tovarlar, xezmätlär, kapital häm keşelärneň dönyada tağın da irekle xäräkäte küzätelä. Şuňa kürä dä näticäle häm al’ternativalı xalıqara transport çeltären kamilläşterü könnän kön üsä baruçı dönya säwdäse ixtıyacların qanäğatländerü öçen qotılğısız. Xalıqara bazarlarda köndäşlekneň artuı tovarlarnı dönya bazarlarına  härkem alırlıq bäyälär belän waqıtında ireşterüne kiräkterä. Bu cähättän bügenge kön iq’tisadlarında transport tarmağı citeşterü xätle möhim urın alıp tora.

     Baqı – Tbilisi – Kars timer yulınıň ozınlığı – 836 çaqrım 600 metr. Azärbaycan başqalası Baqıdan başlanğan liniya Gruziya başqalası  Tbilisigä qadär suzıla.  Tbilisineň 23 çaqrım kön’yağınnan könbatışqa taba ayırılğan yul Ahilkäläkkä barıp citä. Biredän kön’yaqqa taba däwam itkän yul Törkiyäneň Kars şähärenä barıp ireşä.Liniya berençe çiratta Azärbaycan- Gruziya – Törkiyä arasında yök häm yulçı taşuda qullanılaçaq. Ämma şul uq waqıtta Qazaqstan häm Törekmänstan belän Törkiyä arasında da köçle al’ternativa bulaçaq. Qıtay-Törkiyä arasındağı poyezdlarnıň da bu yulnı qullanu ixtimalı yuğarı.

     Liniya açılu belän belän berençe yılda 1 million yulçı häm 6 million yarım tonna yök, 2034 nçe yılda isä 3 million yulçı häm 17 million yök taşu küzdä totıla. Baqı-Tbilisi- Kars timer yulınıň bu töbäkne xäräkätländeräçäge älege sannardan bik açıq kürenä. Baqı-Tbilisi- Cäyhan häm Baqı-Tbilisi-Ärzurum proyektlarınnan soň öç il tormışqa aşırğan häm öçençe zur proyekt bulğan bu proyekt 3 ilneň tarixi duslığın tağın da nığıtaçaq ,töbäk xalqına tınıçlıq häm mullıq alıp kiläçäk.

     Baqı-Tbilisi-Kars timer yulınıň tağın ber maqsatı – töbäktä yaňa ênergiya yulı buldıru. Azärbaycan neft’ häm ximiya êşlänmälären bu liniya aşa böten dönyağa ireşterü maqsat itep quyıla. Törkiyä belän Urta Aziya illäre arasındağı yul xäräkäte dä zur külämdä bu liniyägä küçäçäk. 

     Baqı – Tbilisi – Kars timer yulı Azärbaycan –Gruziya – Törkiyä arasındağı iq’tisadi mönäsäbätlärne tağın da üsteräçäk, nığıtaçaq. Ärmänstan aşa uzğan häm xäzerge waqıtta da yabıq bulğan Kars - Gümrü- Tbilisi liniyäse dä kiräksez xälgä kiäçäge öçen Ärmänstannıň izolyaŝiyäse tağın da artaçaq. Azärbaycan Törkiyä belän Urta Aziya illäre arasındağı yul xäräkätendä möhim urın alıp toraçaq.Tranzit yöklär mäs’äläsendä däğ’walı maqsatları bulğan Qazaqstannan uzuçı yünäleşlär artaçaq. Kürşe illär belän bäyläneşlären köçäytergä telägän İrannıň isä Törkiyä –Urta Aziya illäre yul xäräkätendä yuğaltuları bulaçaq.

     Baqı – Tbilisi – Kars liniyäse barı tik timer yul proyektı ğına tügel, tarixi Yefäk yulın qabat canlandıru ,töbäk illäre belän iq’tisadi ,soŝial’ häm mädäni mönäsäbätlärne üsterü, nığıtu proyektı da. Älege timer yul belän Awrupa häm Törkiyä – Gruziya- Azärbaycan aşa Urta Aziya häm Yıraq Könçığış arasında timer yul belän totrıqlı yök häm yulçı taşu tormışqa aşaçaq. Şulay itep Awraziya töbägendäge illärneň säwdä külämnären arttıruğa häm alarnıň bayuına öleş kertäçäk.

     Bu proyekttan iň küp tabışnı Azärbaycan alaçaq. Neft’ êşlänmäläre êksportlawçı Azärbaycan älege êşlänmälärne importlawçı Törkiyägä timer yul belän totaşqan bulaçaq. Azärbaycan şulay uq Awrupa häm başqa töbäklärgä Törkiyädäge portlar häm timer yullar aradaşçılığı belän totaşaçaq.

       Törkiyä geostrategik wäzğiyätennän ,Awraziya illäre belän urtaq tarixi häm mädäni bäyläneşlärennän köç alıp töbäk illäre belän xezmättäşlek potenŝialın arttıru öçen tırışa. Xezmättäşlek proyektların arttıru Awraziya töbägeneň barı tik regional’ xezmättäşlege cähätennän genä tügel,şul uq waqıtta töbäkneň xalıqara cämğiyät’kä iň yaxşı räweştä integraŝiyäse cähätennan dä bik möhim. Töbäkneň iq’tisadi üseşenä yaqlaw kürsätüçe mondıy proyektlar töbäk xalıqları arasındağı bäyläneşlärne nığıtaçaq ,töbäk iminlege häm totrıqlılığı öçen nıqlı nigezlär buldırunı däwam itteräçäk.