Milli iradäneñ doşmanı tüntäreleşlär: Misır häm Törkiyä

Yaqın Könçığışta milli iradäneñ doşmanı tüntäreleşlär: Misır häm Törkiyä täcribäläre

“Ğäräp yazı” bularaq yörtelgän täräqqiyätlärdän soñ Yaqın Könçığış töbäge tınmıy. Äyterseñ ber qar körtenä äylängän säyäsi totrıqsızlıq böten töbäk illäreneñ çınbarlığına äylänügä taba bara. Süriyä, Liviya häm Yämändä suğış wazğiyäte xökem sörä. Monnan tış soñğı öç yılda 2013nçe yılnıñ iyül’ ayında yasalğan Misır tüntäreleşenä häm 2016nçı yılnıñ 15nçe iyül’ könne Törkiyädäge tüntäreleş kereşülärenä şahit buldıq.

Misır häm Törkiyädäge täräqqiyätlärne şuşı räweşle qısqaça äytep uzarğa mömkin:

Berençese, 2011nçe yılnıñ ğinwar ayında xalıq baş kütärüe näticäsendä êlekke Däwlät başlığı Xösni Möbaräk bärep töşerelgännän soñ Misırda demokratiyäläşü xärbi warislıq astında ğämälgä kertelä. Ayıruça xärbi warislıq xökem çığaru warislığın da östäp quya.

Törkiyädä isä “Aq” partiya xakimiyätkä kilgän 2002nçe yıldan birle daimi bularaq xärbilärneñ säyäsi rejim êçendäge östenlege azaya. Xätta xärbi warislıqnıñ tulısınça betüe turında süz alıp barırğa mömkin. Ber ük yünäleştä kereşülär xökem çığaru warislığın beterü öçen dä yasala. Östenlek – tağın da möhim bulğan xärbi warislıqnıñ beterelüenä birelgäne öçen xökem itü organnarınıñ reformaśiyası ölkäsendä beraz soñarıla. Fäqät anıñ berüzeneñ genä sistemanı totıp alu potenśialı zur külämdä beterelä.

İkençese, Misır İlbaşı Möxämmäd Mursi citäkçelege ber yıl kebek qısqa waqıt êçendä Misırdağı êlekke tärtipkä qarşı citärle däräcädä köç qazana almıy. Barı tik ğäskär genä tügel, iminlek oyışması, êş dönyası häm media da tulısınça aña qarşı yaqta bula. Mursineñ berdänber östenlege - milli iradäne wäkillek itüe. Tüntäreleşçelär tüntäreleş aldınnan berençe êş bularaq Mursineñ şuşı legallek nigezen beteräçäk plan alıp baralar. Bu plan näticäsendä Misır cämğiyäteneñ möhim öleşeneñ Mursi citäkçelegenä qarşı säyäsi mobilizaśiyası buldırıla.

Törkiyädä isä tüntäreleş öçen yulğa çığuçılar xalıq yaqlawınnan mäxrüm bula. Totınğannarı ğämäl cämğiyävi nigezdän mäxrüm bula. Kiresençä qarşılarında ber iskärmäsennän tış kergän här saylawda daimi räweştä tawışın arttırğan säyäsi xäräkätneñ xarizmatik liderın kürälär. İlbaşı Ärdoğan bulmasın, xökümät wäkilläre bulmasın, xalıqqa yasağan çaqıruları cawabın taba. Ber mizgeldä Törkiyä Cömhüriyäteneñ millionnarça watandaşı uramnarğa çığa häm milli iradäne saqlıy.

Öçençese, Misırda ğäskär saylap alınğannarğa qarşı berdäm bularaq xäräkät itä. Ğäskärneñ başında bulğan Abdulfättah Äl-Sisi ber ük waqıtta Mursi xökümäteneñ saqlanu ministrı bula. Ayıruça Misırnıñ şaqtıy köçle poliśiya oyışması da ğäskär belän tulı ahäñ êçendä xäräkät itä.

Törkiyädä 15nçe iyül’ könne xäräkätkä totınğan tüntäreleşçe törkem isä boyırıq çeltäreneñ tışında xäräkät itä. Hiçber köç komandirınnan yaqlaw ala almağannarı kebek kereşüneñ êçendä ğamäli bularaq urın aluçılar arasında ğäskär komandirı yäki armiya generalı däräcäsendägelär dä xätta bulmıy. Tüntäreleşçelär kübräk däwlätkä ütep kergän çit bağlanışları bulğan dini xäräkät küreneşle “Fätullahçılar” terror oyışması äğzaläre bula. Ğäskärneñ töp möhim mäqamnärenä, organnarına ütep kerülärenä qaramastan armiyağa, ğäskärgä xakim bulmıy. Ayıruça iminlek oyışmasınıñ başqa möhim öleşe bulğan poliśiyanı da qarşılarında taba.

Tışqı dönya Misır häm Törkiyä täcribäläre mäs’äläsendä niçek imtixan birde soñ? Tüntäreleş kereşüe bastırılğannan soñ häm Amerika Quşma Ştatları häm dä Awrupa Berlege ülem cäzasınıñ qabat ğämälgä kertelüe häm qulğa alınuçılarğa nindi möğamälä kürsätelüe zarur kebek mäs’älälärdä Törkiyägä kisätülär yasıy. Yuğisä här ikese dä Misır tüntäreleşennän soñ bik naçar imtixan birä. Bu tüntäreleşne xuplağan kebek torışta toralar. Läkin bu qorılışlarnıñ Törkiyä xökümätenä tüntäreleştän soñ niçek xäräkät itäçäge mäs’äläsendä kisätülär yasawı tulı ber cawapsızlıq misalı üzençälegendä. Añlıy almağannarı – Törkiyädä Könbatışqa qarata bolay da bulğan tarixi ışanıçsızlıq toyğısın şuşı cawapsız xäräkätlärneñ tağın da arttıraçağı.

Monnan tış böten törek xalqınıñ tüntäreleş artında Fätullah Gülän terror oyışmasınıñ buluınnnan şöbxäse yuq.

Räsmilär tüntäreleş kereşüeneñ çigenderelüen, buldırılmawın, läkin qurqınıçnıñ älegä uzmawın belderä.