Germaniya qararı närsägä bäyle?

Germaniya Federal’ Parlamentı 1915-1916 yıllarda Ğosmanlı İmperatorlığında ärmännär häm qalğan xristiyan azçılıqlarğa “genotsid”nıñ başqarıluın ber bitaraf häm ber tiskäre tawışqa qarşı qabul itte.

Xaqimiyät häm oppozitsiyaçel partiya ittifaq belän çığarğan, bälki dä siräk qararlardan berseder bu. Ayıruça oppozitsiyadäge Yäşellär partiyase räistäşe, çığışı beläñ törek bulğan Cäm Özdämirneñ bu qararnıñ qabul itelüendä role zur buldı. Şul räweşle qarar tawışqa quyılğannan soñ räxmätne dä ul belderde.

Hiçşiksez, bu qararnıñ qalğan il parlamentlarınnan çıqqan oxşaş qararlar kebek sanktsiya üzençälege häm bäylelege yuq. Hiçşiksez, Törkiyä Cömhüriyäte Ğosmanlı İmperatorlığı çorında macara ezlägän Jon törekläre başqarğan gönahlardan cawaplı tügel häm monıñ xisabı da annan soralmıy. Mona östäp, älege tarixlarda İmperatorlıknıñ xärbi komandir däräcäsendä almannar ğosmanlılardan kübräk bula. Bu çorda barlıqqa kilgännärneñ Ğosmanlı däwlätenä qarşı ğayepläwdä qullanıla alınuın häm kiräkle çaralarnıñ kürelüen äytüeçlär dä yänä bu alman xärbi xezmätkärläreder.

Ul könne barlıqqa kilgännärne suğışnıñ tabiği näticäse bularaq kürüçe almannar bügenge köngä qadär bu mäs’älädä bernindi bäxäskä kermäde, xäzer isä ni öçen bu mäs’äläne kön tärtibenä kiterdelär soñ?

Çınnan da bu geografiyada barlıqqa kilgän qayğı-xäsrätlärgä tüzä almağannarı öçenme? Germaniyada 4 million tiräse törek yäşägän könnärdä eçkä säyäsi tigezleklärne dä tä’sirli alaçaq adımnı ni öçen xäzer yasadılar soñ?

Bügengä qadär bik yaxşı bulğan mönäsäbätlär ni öçen ber mizgeldä monnan 101 yıl elek barlıqqa kilgän bälale mäs’älä arqasında tuqtatıla yäisä bozıla soñ? Min bu mäs’älädäge qararnıñ artında ike töp maqsatnıñ buluın uylıym. Bolardan berse – Törkiyä bilgelägän 2023nçe yıl vizionına qomaçawlap, dönyadağı berençe 10 iqtisad arasına kerü tırışlığına kirtä quyu.

İkençese dä – regional’ xäräkätlänune monnan alda başqarğannarı kebek üz mänfäğatläre häm teläklärenä qarap şäkelländerü. Lineyka belän sızılğan çiklärdän citärle näticäneñ alınmawı uylanıla ki, tağın da mikro ülçämle büleşülärne uylıylar.