Törkiyädän yärdämnär 12

Törkiyä Cömhüriyäte premyer-ministrı Äxmät Dawıtoğlu uzğan atnalarda tübändägeçä beldergän ide: “Bu kileşü belän xatın-qız, bala-çağa häm yäşlärneñ Ägäy diñgezendä yaqtı dönyadan kitüenä kirtä quyaçaqbız." Bu qısqa açıqlaw çınında monnan soñ Ägäy diñgezeneñ Törkiyä yäisä Gretsiya yağındağı yar buylarına bala tännäreneñ su ağımı belän kilmäyäçägen añlata. Bu qısqa açıqlaw üz ğomerendä ber dä diñgez kürmägän olı yäştäge xatın-qızlar häm ir-atlar berençe tapqır utırğan köymälärdä qurquğa birelep, säfärgä çıqmayaçaqların añlata. Bu qısa açıwlaw qulına balaların alğan yäş änilär küñelendäge qurqularnıñ betereläçägen añlata.

Awrupa Berlege belän Törkiyä arasında qaçaqlar krizisınıñ çişeleşe öçen ütkärelgän 3nçe yuğarı däräcäle oçraşuda kileşü tä'min itelde. Törkiyä ğayepsez keşelär Ägäy diñgezendä ülmäsen dip tağın ber tapqır cawaplılıqnı üz östenä aldı. Törkiyä Gretsiya utrawlarına baraçaq qaçaqlarnı kire qabul itäçäk. 5 yıl buyı qunaq itkän Süriyäle qardäşläreneñ ülemenä qomaçawlar öçen yaña wazifalarnı üz östenä alaçaq. Germaniya Kantslerı Merkelneñ tırışlıqları belän Awrupa Berlege kileşüne qabul itte. Törkiyäneñ fidaqarlıqlarına qaramastan Awrupa Berlege dä wägdä itkän 3 milliard yevro külämendäge aqçalata yärdämgä tizlek östiyäçäk. Grek utrawlarınnan kiläçäk här 1 qaçaq öçen Törkiyäneñ Awrupa Berlegenä ber qaçaq cibärüe mäs'äläsendä kileşü tä'min itelde. Törkiyägä Gretsiyadän cibäreläçäk berençe qaçaqlar säfärgä äzerlände.

Premyer-ministr Dawıtoğlu kileşüne “tarixi" itep taswirlap, “uñış" bularaq tügel, ä “Awrupa Berlege belän urtaq kiläçäk, borçu häm strategik vizyon urtaqlaşu, qaçaqlar krizisı belän bäyle çişeleşlär östendä kileşü häm yärdämläşüneñ açıqlawı" bularaq kürüen äytte. Kileşüneñ Ägäy diñgezendäge qanunsız qaçaqlar ağımın häm kontrabandağa kirtä quyaçağın assızıqlağan Törkiyä premyerı: “Bu kileşü belän xatın-qız, bala-çağa häm yäşlärneñ Ägäy sularında ülüenä qomaçawlayaçaqbız," – dide.

“Bergä ber" qağidäse belän Törkiyädäge qaçaq sanınıñ saqlanıp qalaçağına basım yasağan Dawıtoğlu: “Törkiyä xäzerge waqıtta Ägäydäge utrawlarğa qanunsız räweştä baruçılarnı kire alaçaq häm Awrupa illäre dä şul uq sandağı legal' qaçaqnı Törkiyädän alaçaq. Şul räweşle, bik ğadel adım yasaldı. Kiläçägen uylawçı qaçaqlarğa ömet birüçe adım bu," – dide.

Premyer-ministr Dawıtoğlu Törkiyäneñ 5 yıllıq totışına parallel' bularaq kileşüneñ humanitar yağına basım yasıy. Dönya mediasında isä Awrupa Berlege Törkiyägä küçeräçäk 3 milliard yevro söyläşelä. Dawıtoğlunıñ moña cawab qatği buldı: “Awrupa Berlege belän ğadel kileşü tözedek. Brüsselda qayber proyektlarnı açıqladıq häm 3 milliard yevro kiläse atnalarda qullanıla başlayaçaq. Awrupa Berlege barı tik qaçaqlarğa yärdäm kürsätäçäk. Törkiyä bu aqçanıñ qaçaqlarğa ireşterelüendä aradşçı rölen uynayaçaq."

Awrupa Berlege kürsätäçäk 3 milliard yevrolık yärdämne kön tärtibenä kitergän dönya mediası belä torıp, çınbarlıqnı kürmämeşkä salışa. Törkiyä Süriyäle qunaqları öçen 5 yılda kübräk aqça sarıf itte. Awrupadan bu aqça kilmäsä dä, Törkiyä qunaqların aç häm yortsız qaldırmas öçen sarıf itärgä däwam itäçäk. Awrupa Berlege iläreneñ qaysı küzlektän çığıp qarawı belenmi, läkin Törkiyägä qaçaqlar öçen keräçäk här yevro çınnan da qaçaqlar öçen sarıf iteläçäk. Kön tärtibendä bu aqçanıñ tügel, ä Awrupa Berlege illäreneñ qaçaqlar büleşüe bulırğa tiyeş. Törkiyä, Yordaniya, Livan kebek illär millionnarça Süriyälene qabul itkändä dönyanıñ iñ zur köçlärennän berse bulğan Awrupa Berlege qabul itäçäk qaçaqlar sanı yıllıq 72 meñ keşe belän çiklänä. Awrupa Berlege Törkiyädäge qaçaqlarnı bu kriteriylar belän alırğa teläsä, Törkiyädäge süriyälelärneñ Awrupağa uzuı 40 yıl däwam itäçäk.

Törkiyä-Awrupa Berlege kileşüen “tarixi" qılğan närsä cansız bala-çağa bädännäreneñ yar buylarına su ağımı belän kilmäyäçäge. Törkiyä tarixka kerep qalaçaq mondıy ğayeptän zamanca Awrupanı qotqardı. Awrupalılar monnan soñ “saylanğan" qunaqları belän “xozur eçendä" yäşi ala. Läkin Awrupa däwlätläre kürmägän bik möhim mäs'älä bar. Yaqın Könçığıştağı bu ut däwam itkän oçraqta bu suğış Awrupağa da yanawın däwam itteräçäk. Qaçaqlar sanın çiklägän Awrupa däwlätläre üz pasportların taşuçı häm “DAEŞ" terror oyışması saflarında suğışır öçen yulğa çığuçı un meñnärçä keşene illärenä aludan qotıla almayaçaq. Frantsiyada, Belgiyada barlıqqa kilgän terror höcümnäre qabatlanmas dip äytep bulmıy.