Törkiyä küzlegennän Yaqın Könçığış 08

17nçe fevral çärşämbe könne Änkarada şartlatqıç töyälgän ber transport çarası belän oyıştırılğan terror höcümendä 28 keşeneñ ğomere özelde häm 61 keşe yaralandı. Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Änkarada xärbi xezmät konvoyı yuldan uzğan waqıtta barlıqqa kilgän bu bombalı höcüm belän bäyle açıqlawında tübändäge yullar urın ala:

“Äxlaqsız häm keşeleksez bulğan bu höcümnärne çınğa aşıruçı peşkalar häm alar artındağı köçlärgä qarşı köräşebezne könnän-kön tağın da täwäkkäl räweştä däwam itteräçäkbez. Berlegebez, berdämlegebez häm kiläçägebezgä qarşı, çiklärebez çitendä häm eçendä oyıştırıluçı höcümnärgä cawap qaytaru mäs'äläsendäge täwäkkällelegebez tağın da nığıy bara. Törkiyäneñ legal' saqlanu xoquqın härwaqıt häm här cirdä, här wazğiyättä qullanudan taypılmayaçağı belenergä tiyeş. Terror oyışmaların qullanıp, ilebezne häm millätebezne maqsatlarınnan yıraqlaştıra alaçaqların uylawçılar yalğışqannarın añlayaçaq."

Törkiyä ilbaşı Ärdoğannıñ bu süzläreneñ soñğı könnärdä Süriyädä barlıqqa kilgännär bäyläneşendä äytüe ap-açıq. “Peşka" dip atalğan höcümne çınğa aşıruçılardan tış bu yullamanıñ turıdan-turı Rusiyägä häm çittän dä AQŞqa yünälüen äytergä kiräk. Berlektäş bularaq Törkiyä-AQŞ mönäsäbätläre İkençe bötendönya suğışınnan soñ başlana. Törkiyä 1952nçe yılda äğza bulğan häm iñ ozın ğomerle ittifaq oyışması NATOda AQŞtan soñ iñ küp ğaskäriye bulğan il. Läkin soñğı 4 yıl AQŞ belän mönäsäbätlärendä Törkiyäneñ xıyalları çelpärämä kilä başladı.

Moña 2 närsä säbäp buldı. 2013nçe yılda Misırnıñ berençe saylanğan däwlät başlığı Möxämmäd Mursineñ xärbi tüntäreleş belän xaqimiyättän çitläşterelüe barışında AQŞ citdi reaktsiya kürsätmäde. Xätta tüntäreleşne legalläşterüçe totış kürsätüe Törkiyä tarafınnan tänqitlände.

Xıyallarnı çelpärämä kitergän närsä isä regional' häm global köçlär dä quşılğan suğışqa äylängän Süriyä krizisında başınnan birle AQŞ kürsätkän totış. Äsäd rejimınıñ baş kütärüne bastıru öçen qullanğan qırıslıq ximik qoral qullanuğa qadär citüenä qaramastan AQŞ citäkçelege problemanıñ çişeleşendä mäcbüri itüçe taraf bularaq eş başqarudan taypıldı. “DAEŞ" terror oyışmasınıñ 2014tä kinät kenä Ğiraqta häm Süriyädä päyda buluı AQŞnıñ Süriyädäge körd oyışmalarınnan PYD häm anıñ qorallı köçe YPG belän elemtä qoruına säbäpçe buldı. Bu wazğiyät Törkiyä cähatennän baştan birle problema täşqil itte. Çönki PYD 1970nçe yıllardan birle Törkiyägä qarşı qırıs buldı häm Törkiyä tarafınnan terrorçı bularaq qabul itelgän separatist PKK terror oyışması belän yaqın elemtäse bar ide. Xätta Törkiyä cähatennän PYD-YPG Süriyädäge PKKdır.

Soñğı ber yıl eçendä başta AQŞtan häm 2015nçe yılnıñ üktäbr ayınnan başlap Rusiyädän xuplaw kürgän PYDnıñ alanın kiñäytüen Törkiyä üz iminlegenä qarata yanaw bularaq qabul itte. Ayıruça da soñğı 2 atna eçendä Törkiyä belän AQŞ arasındağı kileşmäwçänlek üsä başladı. Äsäd rejimı oppozitsiyaçellärgä qarata başlatqan höcüm PYD-YPG öçen uñay şartlar tudırdı. Oyışma Süriyäneñ tönyağında barlıq Törkiyä çige dä kergän alannı üz xaqimiyäte astına alaçaq räweştä eşkä kereşte. AQŞnıñ PKKnı terror oyışması bularaq kürüenä qaramastan PYDnı ayıruı PYDnıñ qıyulığın arttıra. Oyışma Törkiyäneñ qarşı çığuına qaramastan oppozitsiya qulında bulğan Menag hawa bazasın häm Tel Rıfat şähärçegen üz qulına töşerä häm Azäzgä yaqınaya. Menag bazasınnan çıqmawı Törkiyäneñ gaubitsa tupları belän Süriyädäge PYD-YPG maqsatlarına ut açuına säbäpçe bula.

Törek räsmi zatlarınıñ tänqitlärendä peşka artındağı köçneñ zur ülçämdä Rusiyä buluı ap-açıq. Äsäd rejimınıñ ciröstendäge alğa baruına hawadan xuplaw däğwası belän Xaleb tirä-yağındağı oppozitsiyaçel köçlärgä qarşı höcüm itüçe Rusiyä mäktäp häm xastaxanä kebek xärbi bulmağan urınnarğa ayırıp qaramıy. Läkin Äsäd rejimınıñ betmäwe öçen soñğı 4 ayda 22 xastaxanä häm 27 mäktäpne bombağa totqan, yözlärçä ğayepsez keşene ütergän Rusiyä PYD terror oyışmasına kirtä quyuı arqasında Törkiyäne İminlek şurasına şiqayät itä. Törek xökümäte isä Rusiyäne PYDne peşka itep qullanuçı köç bularaq kürä.

Ğayepsez keşelärneñ atıp üterelüe häm rejimğa yärdäm kürsätü belän ber rättän Törkiyä cähatennän qabul itelmäslek ikençe wazğiyät isä ğaräplär häm törekmännärne öylärennän quuları. PYDneñ eşkä kereşüe näticäsendä töbäktäge etnik qorılmanı üzgärtäçäk räweştä meñnärçä keşe küçep kitärgä mäcbür itelä. Çınlıqta Rusiyä operatsiyalärendä “DAEŞ" terror oyışması siräk töp maqsat bula.

Rusiyä bu höcümnärendä kübräk Törkiyädän Xalebka baruçı oppozits,yaçellär qullanğan koridornı yabu töşençäse belän eş başqara. YPG da Rusiyäneñ ğomüm planın xuplaw häm üz mänfäğaten qayğırtır öçen adımnar yasıy. Bu wazğiyättä Törkiyä ike närsäne çınğa aşıra. Berençese – AQŞnı PYDne xuplap, Törkiyägä zıyan saluına ışandıru. İkençese – PYDnıñ alğa baruına kirtä quyar öçen xärbi çaralarnı qullana.

Läkin AQŞnıñ PYD xosusında Törkiyä belän ber ük qaraşta bulmawı häm Berläşkän Millätlär Oyışması İminlek şurasınnan bäyläwçe bulmasa da, bertawıştan Törkiyägä qarşı qararnıñ çığuı säyäsi cähattän Törkiyäneñ qurqıtuçı köçenä tiskäre tä'sir itä. Şul räweşle monnan soñ da Änkarada Törkiyäneñ xärbi personalına qarata terror höcümeneñ oyıştırıluı törek xökümäteneñ qırıs reakltsiyasen kiterep çığardı.

Terrorçılıq bügenge köndä xalıqara cämğiyät oçraşqan problemalar arasında. Terrorçılıqqa qarşı täwäkkäl köräş barlıq millätlärneñ bergä eş başqaruı belän mömkin bula ala. Yuğisä bu baladan berkem dä qaçıp qotıla almas. 35 yıl buyı terrorçılıqtan integüçe il häm cämğiyät bularaq Törkiyäneñ xalıqara cämğiyättän täwäkkäl totış kötärgä xaqqı bar.

Alsu Miftax tärcemäse