Törkiyädän yärdämnär 07

Törkiyäneñ “Qızılay” yärdäm oyışmasınıñ matbuğat kiñäşçese Sälahattin Bostannıñ Londonda uzğan Süriyä konferentsiyäsendä cıyılğan yärdäm aqçaları häm ğomumän konferentsiya belän bäyle fikerläre

Uzğan könnärdä Angliya başqalası Londonda möhim cıyılış ütkärelde. Cıyılışnıñ räsmi iseme-Süriyä donorlar konferentsiyäse.Konferentsiya belän bäyle yaxşı häm borçuğa saluçı xäbärlär bar. Yaxşı xäbär :konferentsiyädä qatnaşuçı illär Süriyädäge humanitar wäzğiyätne yaxşırtu öçen 10 milliard dollardan kübräk yärdäm wäğdä itte. Bu yärdämneñ 5 milliard 600 million dolları 2016 nçı yılda qullanılaçaq. 5 milliard 100 million dolları isä 2017-2020 nçe yıllar arasında cıyılıp şul yıllarda qullanılaçaq.

Angliya premyer-ministrı Devid Kemeron konferentsiya näticäsennän qänäğät ide. Kemeron”Banklar häm donorlar da 40 milliard dollar kredit birergä wäğdä birde”dide. Kemeron 10 milliard dollarnıñ ber il öçen ber köndä cıyılğan iñ zur külämle yärdäm buluın citkerde. Süriyägä yaqlaw kürsätü törkeme bu aqçanıñ 1 milliard 700 million dollarınıñ süriyäle balalarnı uqıtuda,1 milliard 100 million dollarınıñ süriyäle sıyınuçılarnı eş belän tä'min itüdä qullanılaçağın belderde.

Konferentsiyäneñ borçuğa salırlıq yağı isä –dönyanıñ äle haman da Süriyädäge problemanı aqça belän çişep bulmawnı añlamawı.Konferentsiyädä qatnaşuçı Törkiyä premyer-ministrı Äxmät Dawıtoglu “Min xäzerge waqıtta Xalebtan Törkiyägä taba yulğa çıqqan 60-70 meñ yaña sıyınuçılar turında uylıym”dip äytkända mäs'äläneñ humanitar yağına basım yasadı.

Süriyädä 6 nçı yıl däwam itüçe suğışta qayber mäğlümatlarğa kürä 250 meñ, qayber çığnaqlarğa kürä 400 meñ keşeneñ ğomere özelde. Millionnarça bala äti-änisez ,yöz meñnärçä xatın-qız tol qaldı. Bu suğış arqasında 4 million 600 meñ keşe ilennän ,tuğan üskän cirlärennän kitte. Süriyädä 13 million keşe yärdämgä moxtac. Madaya qasabasında açlıqtan ülgän keşelär monıñ iñ açıq misalı .

Törkiyä Cömhüriyäte premyer-ministrı iğtibarnı yünältkän mäs'älä bik möhim. Törkiyä çik buyına taba 60-70 meñ keşe kilä ,ämma Süriyä eçendä millionnarça keşe bar. Törkiyä 6 yıl diyärlek andağı keşelär açlıqtan ülmäsen öçen xalıqara küzätüçelär kontrolendä här kön 12 punkttan yärdämnär ireşterä. Çik buyı yärdämnäreneñ matdi küläme 1 milliard 400 million törek lirası täşkil itä. Älege humanitar yärdämnär suğışta zıyan kürüçelärgä Törkiyä –Xaleb koridorı aşa cibärelä. Rusiya, İran häm Hizbullah yärdäm itüçe rejim köçläre bu humanitar yärdäm koridorın üz qulına töşergän. Xäzer isä Süriyädäge wäzğiyätneñ ,qayğı-xäsrätneñ tağın da artuı kötelä.

Madaya lagerı yıllar buyı rejim köçläre tarafınnan qamalışta ide. Biredä yözlärçä keşe açlıqtan ülde. Xalıqara cämğiyätneñ basımnarı näticäsendä biregä humanitar yärdäm ireşterelde. Fäqät bu yärdäm Madayağa 1 ayğa ğına citärlek. Xäzer isä böten Xalebqa Madaya kebek bulu qurqınıçı yanıy. Londondağı konferentsiya näq menä bu mäs'älägä iğtibar yünältergä tiyeş ide. Alar isä cıyılaçaq yärdäm aqçaları belän keşelek dramasın buldırmıy qalu mömkin dip uylıy.

Yuğisä küpme genä aqça cıyılsa da suğışta zıyan kürüçelärgä barıp citmäsä anıñ bernindi mäğnäse yuq. Monın töp dälile- Törkiyäneñ krizis başlanğannan alıp bügenge köngä qadär başqarğan yärdämnäre. Törkiyä premyer-ministrı Äxmät Dawıtoğlu Süriyä krizisı säbäbe belän Törkiyäneñ lagerlarda qaluçı süriyäle sıyınuçılarğa 10 milliard dollar , lagerlardan çittäge sıyınuçılarnı da kertep 20 milliard dollarğa yaqın aqça sarıf itüen belderde.

Törkiyäneñ bu çığımnarı dönyanıñ alğa kitkän illäre qatnaşqan konferentsiyädä cıyılğan aqçadan kübräk. Törkiyäneñ aqçaları belän süriyäle sıyınuçılar barı tik aşaw-eçü ,xastaxanädä däwalanu häm öleşçä belem aluların däwam itterügä ireşte. Bu aqçalar süriyälelärneñ elekke kebek yäşi alularına citmäde. 10 milliard tügel, 100 milliard dollar bulsa da bu keşelärne elekke tormışlarına alıp qaytmayaçaq. Monıñ öçen suğışnıñ betüe zarur.

Konferentsiya uzğan ilneñ premyer-ministrı Süriyä belän çiktäş illärgä, ayıruça Törkiyägä räxmätlären belderde. “Törkiyä ,Livan, Yordaniya,Ğiraq häm Misır sıyınuçılarnı qabul itep bik yumart buldılar. Xalıqara cämğiyät tırışlıqların arttırırğa tiyeş. BMO koordinatsiyäsendäge yärdäm möräcäğätläreneñ barı tik 56%ına fond buldırılğan. Süriyälelärneñ tağın da yaxşı kiläçäge öçen kürşe illärgä yaqlaw kürsätergä tiyebez”,-dide.

Süriyägä çiktäş illärneñ isä berdänber teläge –suğışnı säyäsi xisaplarınıñ qoralı itep kürgän illärneñ monnan waz kiçüe. Alarnı suğış arqasında qazanılğan milliardlarça dollarnıñ ber öleşen humanitar yärdämgä birü öçen künderü qıyın. Törkiyanen bu mäs'älädäge qaraşı premyer-ministr Äxmät Dawıtoğlunıñ tübändäge süzlärendä bik açıq çağıla:”Alar bezneñ watandaşlarıbız bulmasa da ,qardäşlarebez, balalarıbız,tuğannarıbız. Bez alarnı yalğız qaldırmayaçaqbız”.