Arktikanıñ bozı 2030da êrep betäçäk

Ğalimnär atmosferağa parnik gazı çığaru kisken räweştä kimesä dä, distä yıl êçendä Arktikanıñ bozsız qalaçağın belderde. Tikşerenülär kürsätkänçä,  hawağa çığuçı gazlarnıñ äkren azayuı yäisä artuı däwam itkän oçraqta, Tön’yaq Qotıp berençe bozsız cäyen 2030nçı yıllarda kiçeräçäk. Bu monnan aldağı farazlardan 10 yılğa irtäräk.

Belgeçlär bu êrüneñ 90%ınıñ keşe arqasında kilep çıqqan global’ cılınu näticäsendä buluın belderä. Qalğanına isä tabiğıy faktorlar säbäpçe.

Tikşerenü törkemennän Germaniyäneñ Gamburg universitetı professorı Dirk Notś bolay dip söyli: “Qızğanıçqa, Arktikada cäyge diñgez bozın qotqaru öçen soñğa qaldıq. Bez, ğalimnär, distälärçä yıl Tön’yaq qotıp bozınıñ yuğaluı mäs’äläsendä çañ suqtıq. Bu global’ cılınu säbäple Cir sistemasınıñ yuqqa çığaçaq iñ zur komponentı. Keşelär kisätülärebezne tıñlamadı”.

Kön’yaq Koreyanıñ Pxoxan universitetınnan professor Seung-Ki Min dä tikşerenüdä qatnaşa. Ğalim bolay dip kisätä: “Keşelek cämğıyäte öçen iñ ähämiyätle täêsir – xäzerge waqıtta kürenä torğan êsse hawa dulqınnarı, urman yanğınnarı häm su basular şikelle hawa şartları artaçaq. Atmosferağa karbon gazı çığuın tağın da êffektiv räweştä kimetü häm, bägräk tä, Arktikanıñ tağın da tiz êrüenä, monıñ keşelekkä häm êkosistemalarğa täêsirenä yaraşırğa äzerlänergä kiräk”.