İr-atlar nigä yäş' kileş ülä?

Dön’ya külämendä 2019nçı yılda yäş’kileş ğomere özelüçelärneñ yaqınça öçtän ikese ir-atlar.

Fänni mediśina jurnalı “Lancet”ta basılıp çıqqan tikşerenügä qarağanda, yäş’lärneñ üleme kübesençä tıyılğan matdä qullanu, dähşät häm hälakätlär belän bäyle. Ğomere özelgän 10 yäş’tän 24kä qadärge keşelärneñ 61%ın ir-yegetlär alıp tora. Tikşerenüdä äytelgänçä, bu san qayber däwlätlärdä zurraq, yäğ’ni yäş’ ir-yegetlär belän xatın-qızlar üleme arasındağı ayırma tağın da kiñ.

Kolledj London universitetınıñ balalar sälamätlege institutı belgeçe Djozef Uord yäş’lärneñ ülem säbäpläre belän köräşneñ uñışsızlıqqa oçrawın citkerde.

İr-atlarnıñ yaqtı dön’yadan irtä kitüläreneñ säbäpläre yäş’läre häm cirleklärgä qarap üzgärä. 10-14 yäş’tägelärneñ ülemnäre, ğadättä, qazalar belän bäyle.  

Latin Amerikası häm Kariblarda yäş’ kileş ğomere öçelüçe ir-atlarnıñ sanı xatın-qızlarnıqınnan 3 tapqırdan da artığraq. Soñğı 20 yılda älege küreneştä bernindi uñay üzgäreş bulmağan. Yäş’lärneñ ülemenä kübräk köç qullanu häm bäreleşlär säbäpçe bula.  

Kön’yaq Aziya häm Saxara astı Afrikada isä irtä ülemnär pıçraq su häm rizıq arqasında kilep çıqqan çirlär belän bäyle.

Tikşerenüdän kürengänçä, dön’ya külämendä yäş’ xatın-qızlarnıñ tormış şartların yaxşırtuğa yünältelgän programmaların yäş’ ir-atlar sanğa suqmıy.