Törek qahwäse

Törek qahwäse yolasınıñ ğasırlardan birle üzgärmiçä bügenge köngä qadär kilüen belä idegezme?

Yaqınça 500 yıl êlek Ğosmanlı cirlärenä kergän häm tizlek belän cäyelgän qahwäneñ tarixı, êçü häm täqdim itü räweşe, soŝial’ mönäsäbätlärdäge role belän törek mädäniyätendä möhim urını bar.

16nçı ğasır başlarında Qanuni Soltan Söläyman çorında Misır häm Xicaznıñ ciñep alınuınnan soñ qahwä Yämän aşa İstanbulğa kilä. Qısqa waqıtta sarayda ğına tügel xalıq tarafınnan da bik yaratıla häm isemen bu êçemlektän alğan qahwäxanälär bar imperatorlıkka cäyelä. Kitap häm şiğır’lär uqılğan, ädäbiyat äñgämäläre uzdırılğan, şaxmat häm nardı uyınnarı uynalğan bu qahwäxanälär ozaqlamıy Ğosmanlı çorınıñ soŝial’ tormışında urın ala.

Yänä bu çorda Törkiyägä kilgän Veneŝiyale säüdägärlär qahwä belän tanışa häm qahwä Ğosmanlı İmperatorlığınnan Awrupağa, annan da bar dön’yağa cäyelä. Läkin törek qahwäse äzerläw häm täqdim itü räweşe yağınnan dön’yadağı qalğan qahwälärdän ayırılıp tora. Törkiyädä kübräk kafeinı alınmağan häm töş xälendä quırılğan häm töyelgän yäisä töyelep, onğa äyländerelgän qahwä qullanıla. Şikärle, urta şikärle häm äz şikärle yäisä şikärsez itep peşerelä. Bu - bügenge köngä qadär kilgän iñ êlekke peşerü ısulı. Törek qahwäse tradiŝion bularaq su häm lukum belän täqdim itelä. Qahwäneñ töbendä qalğan häm êçelmäwçe quyısına qarap, töreklär kiläçäktä nilär bulaçağın belergä teli. Qahwä quyısındağı şäkellär häm êzlär bu qahwäne êçkän keşeneñ kiläçägenä işaräli dilär.

Qahwäne täqdim itü törek ğoref-ğadätläreneñ ber öleşe bulıp tora. Qız sorağanda qunaqlarğa törek qahwäse täqdim itelä. Bay mädäni nigezgä tayanuçı törek qahwäse 2013nçe yılda YUNESKOnıñ Keşelekneñ matdi bulmağan mädäni mirası isemlegenä kertelde.