BRİKS yuğarı däräcäle oçraşuı

Ağımdağı yılnıñ 15-16 oktyabr’ könnärendä Hindıstannıñ tanılğan säwdä şähäre Goada BRİKS illäreneñ 8 nçe yuğarı däräcäle oçraşuı uzdı. Oçraşuda Hindıstan, Braziliya, Rusiya Federaśiyäse, Qıtay häm Könyaq Afrika liderları qatnaştı. Yuğarı däräcäle oçraşuda yaqın kiläçäkkä xezmättäşlek plannarı belän bergä säyäsät, iqtisad häm iminlek belän bäyle küp sanda mäs’älä qaraldı. BRİKS sammitınıñ iñ möhim näticäse dip oyışmada yaña kredit bäyäläw oyışması buldırunı äytergä mömkin. Hindıstan premyer-ministrı  Narendra Modi mäs’älä belän bäyle bularaq BRİKS illäreneñ üz aralarında kredit bäyäläw oyışması buldıru xaqında kileşü täêmin itülären citkerde. Liderlar şulay uq awrupalılarnıñ Xalıqara valyuta fondı IMF idarä şurasındağı ike urınnı üsep kilüçe illärgä birüen taläp itte.

Matbuğat oçraşuında çığış yasawçı Narendra Modi BRİKS illäreneñ urtaq awıl xucalığı tikşerenü üzäge häm timer yul çeltäre buldıru mäs’äläsendä dä kileşüen belderde.

BRİKS İzrail – Fälästin añlaşılmawçılığı mäs’äläsendä  ike däwlätle çişeleşkä häm Könçığış Yerusalimnıñ fälästinlelärneñ başqalası itep tanıluına basım yasadı.

BRİKS sammitında kümäk räsemgä töşkändä liderlarğa törle töstäge kazakilar kiderdelär. Putin kigän zäñgär töstäge kazakinıñ köç häm naçarlıqlarğa qarşı köräşüne simvollaştıruın belderü BRİKS illäreneñ Rusiyäne könbatış illärenä qarşı üz börkete itep kürülären kürsätä. Çönki qalğan liderlarnıñ kazakilarınıñ tösläre tağın da yomşaq häm uñay mäğnägä iyä ide. Çönki Putin matbuğat oçraşuında Rusiya -Amerika mönäsäbätläre xaqında “Amerikalı patnyerlarıbız bezneñ belän êşlärgä teläsä êşlärbez. Telämäsä kiräkmi” dide. Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Mäskäwneñ AQŞ belän konfrontaśiya  yaqlı bulmawın, ämma monıñ Waşingtonğa bäyle buluın citkerde. Vladimir Putin Kollektiv iminlek kileşüe oyışması illäre arasında tarixi häm NATO illäre arasındağı mönasäbätlär belän çağıştırğanda  tağın da tirän häm cılı mönasäbätlär buluın belderep monı älbättä isäpkä alu kiräklegenä iğtibarnı yünältte.

BRİKS yuğarı däräcäle oçraşuı qısasında liderlar ike yaqlı söyläşülär dä ütkärde. Qıtay häm Rusiya liderlarınıñ oçraşuında ike il liderınıñ terrorğa qaşı köräştä oxşaş fikerdä buluları, Urta Aziyadağı mäs’älälärgä çittän qatışunı qabul itmäw häm terrorçılarnıñ töbäkkä ütep kerüen totqarlaw öçen xezmättäşlekne arttıru kiräklegenä basım yasaldı.

Şi belän Modi söyläşüendä isä Modi Qıtay belän Hindıstannıñ 21 nçe ğasırnıñ Aziyanıñ ğasırı buluı öçen qulğa qul totışuları kiräklegenä iğitibarnı yünältte. Qıtay belän yuğarı däräcäle oçraşularnı däwam itterü  belän bergä BRİKS häm Şanxay xezmättäşlek oyışması belän küp yaqlı xezmättäşlekne üsterergä äzer buluların assızıqladı.

8 nçe BRİKS sammitı uñayınnan Rusiya – Hindıstan oçraşuı da Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Vladimir Putin belän Hindıstan premyer-ministrı Narendra Modi räislegendä uzdı. İke lidernıñ söyläşülärennän soñ Rusiya belän Hindıstan S-400 raketa sistemaların ireşterüne küzdä totuçı kileşügä qul quydı.  Xärbi texnologiya tarmağında qul quyılğan tağın ber xökümätlär arası kileşügä kürä, Rusiya Hindıstanğa 11356 proyktına qarawçı fregatlar êşläp çığaraçaq. Şulay uq ike il Ka -226T tibındağı boralaqlar êşläp çığaru öçen urtaq şirkät töziyäçäk. Modi belan Putin videokonferenśiya yulı belän Kudankulam atom- töş köç stanśiyäseneñ ikençe blogın qullanılışqa tapşırıp,biredä tözeläçäk 3 nçe häm 4 nçe bloklarğa nigez saldı. Stanśiyädä tuplam 5 blok buluı planlaştırıla.

Putin  Modi belän  oçraşuında tağın da aktiv wazıyfa başqaruı öçen Berläşkän Millätlär Oyışması iminlek şurasına Hindıstannıñ daimi äğza bularaq quşıluın yaqlawın belderde. Awraziya iqtisadi Berlege belän Hindıstan arasında irekle säwdä töbäge buldıru belän bäyle söyläşülär dekabr’ ayında başlanaçaq.

Yuğarı däräcäle oçraşu qısasında Hindıstan başqalası Yaña Dählidä bıyıl berence tapqır BRİKS fil’m festivale uzdı. Festival’dä BRİKS illärennän 20 fil’m köç sınaştı. 9 nçı BRİKS sammitı  kiläse yılda Qıtayda ütkäreläçäk.

Global’läşkän dönya ber yaqtan konfrontaśiyägä, regional’ oyışmalarğa taba bara. Hindıstan da  Awraziya geografiyäse häm bu kiñlekneñ lider illäre bulğan Qıtay häm Rusiya belän mönäsäbätlären kamilläşterä. BRİKS,Şanxay xezmättaşlek oyışması kebek töbäktäge oyışmalar nığıy, üsä barğan sayın könçığış –könbatış çäkäläşüe dä artaçaq. BRİKSnıñ  nığuı keşelek mullığına xezmät itärme, yäisä qotıplaşunı tağın da arttırırmı, älegä monı äytü bik qıyın. Fäqät monnan soñ könçığış –könbatış mönäsäbätläreneñ êlekke kebek bulmayacağı da kön kebek açıq.