عادی‌سازی روابط با عربستان و سفر گروسی به تهران، افکار عمومی را به روند پرونده هسته‌ای معطوف کرد
برخی اساتید علوم و سیاسی و روابط بین‌المللی ترکیه سفر رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به ایران و متعاقب آن عادی‌سازی روابط با ریاض را به نفع تهران در روند مذاکرات هسته‌ای ارزیابی می‌کنند
در روزهای اخیر دو رویداد سیاسی مرتبط با ایران بار دیگر افکار عمومی جامعه بین‌المللی را به روند پرونده هسته‌ای این کشور معطوف کرد.
نخست سفر دو روزه رافائل ماریانو گروسی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در 3 الی 4 مارس به ایران در مقطعی که مذاکرات وین دچار وقفه شده و تلاش‌ها برای دیپلماسی پشت درهای بسته ادامه دارد، موجب کاهش تنش در مناسبات ایران و آژانس شد.
از سوی دیگر مناسبات سیاسی ایران و عربستان سعودی که به دنبال اعدام نمر الباقر النمر روحانی شیعه در سال 2016 و تحولات مرتبط قطع شده بود، با میانجیگری چین در دهم مارس وارد مرحله جدید شده و دو کشور در خصوص عادی سازی روابط به توافق رسیدند.
دکتر سرحان آفاجان، عضو هیئت علمی انستیتوی مطالعات خاورمیانه و کشورهای اسلامی دانشگاه مرمره ترکیه در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار آناتولی در زمینه تاثیر این روابط برنامه هسته‌ای ایران گفت: «جایی برای تردید در زمینه تاثیر این دو رویداد بر برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد. چرا که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بر اساس متن برجام از موقع انعقاد ان وظیفه بازرسی فعالیتهای هسته‌ای ایران را بر عهده گرفته و ریاض نیز از همان امضای توافق در سال 2015 اعلام کرده بود که از تمامی اقدامات در ممانعت از اجرای این توافق حمایت خواهد کرد. این کشور همچنین در انتقاد از محدودیت‌های وضع شده 15 ساله در خصوص فعالیتهای هسته‌ای ایران در متن این قرارداد، تاکید داشت که نباید به زمینه تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته‌ای فراهم شود. بنابراین ریاض روابط خود با ایرانی که به فعالیتهای هسته‌ای سرعت بخشیده وارد مسیر عادی سازی نمی‌شود.
- «جنگی در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران در افق نیست»
این کارشناس مسائل سیاسی ایران با بیان اینکه فعلا در جنگی در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران در افق دیده نمی‌شود گفت: به جز بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل که با وضعیت سیاسی کشورش دست و پنجه نرم می‌کند. هیچ کشور دیگری خواستار ورود به چنین جنگی نیست.
وی در این زمینه افزود: به عبارتی دیگر، در کنار عربستان سعودی، کشورهای اروپایی، حتی چین و روسیه که خواستار عدم تبدیل ایران به قدرت هسته‌ای هستند، در دوره‌هایی که میزان تنش روند تصاعدی داشت، در زمینه حمله احتمالی نگاه‌ها به سمت آمریکا دوخته می‌شد. اما در دوره‌ای که حتی دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا رویکردهای علیه ایران را به میزان قابل ملاحظه‌ای بالا برده و روابط تهران با کشورهای حوزه خلیج ملتهب بود، واشنگتن خواستار چنین جنگی نبود. از سوی دیگر ایران هم علی‌رغم اظهارات تند برخی مقامات این کشور نه قصد ورود به چنین جنگی دارد و نه از توان کافی برای آن برخوردار است.
- «سیاستمداران میانه‌روی ایرانی مخالف سلاح هسته‌ای هستند»
استاد دانشگاه مرمره استانبول با بیان اینکه ایران از قدرت هسته‌ای به عنوان یک برگ برنده استفاده کرد این دو دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، حسن روحانی چنین بوده و همچنین در دوره ابراهیم رئیسی نیز بدین شکل است. همچنین آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر ایران نیز به این موضوع با این دیدگاه می‌نگرد. این بدین معنا نیست که هیچ یک از سیاسیون یا اعضای دستگاه دیپلماسی و بروکراسی امنیتی خواستار سلاح هسته‌ای نباشد. بالعکس کسانی هستند که خواستار دسترسی ایران به این نوع تسلیحات هستند. اما به نظرم برخی سیاستمداران میانه‌روی، به هیچ خواستار وقوع این امر نیستند. چرا که به عقیده این افراد در صورت تحقق این موضوع افسار ایران به طور کلی و بدون بازگشت در دستان سپاه پاسداران قرار می‌دهد.
- «ایران به ورود آمریکا به توافق هسته‌ای نیاز دارد»
عضو هیئت علمی انستیتوی مطالعات خاورمیانه و کشورهای اسلامی دانشگاه مرمره ترکیه تصریح کرد: شرایط فعلی به نفع این افراد و علیه طرفداران سلاح هسته‌ای است. به خاطر اینکه ایران در رابطه با موضوعات مختلف مانند مسائل اقتصادی، حقوق بشر، آزادی‌های فردی و فرهنگی با چالش‌های مهمی مواجه است. حل این مسائل با تقبل بیشتر تحریم‌ها و فشارها در مسیر برنامه‌ای هسته‌ای امکانپذیر نیست.
وی بیان کرد: هدف ایران در مذاکرات هسته‌ای نه بدست آوردن زمان بلکه تضمین منافع خود از جمله منافع اقتصادی این کشور است. ایران به ورود مجدد آمریکا به توافق هسته‌ای نیاز دارد. معتقدم که در روزهای آینده شاهد تاثیر بیشتر این نیاز به روند دیپلماسی این کشور خواهیم بود.
- نگرانی غرب از افزایش میزان غنی‌سازی اورانیوم و سفر گروسی به تهران
دکتر مصطفی جانر، پژوهشگر انستیتوی مطالعات خاورمیانه دانشگاه ساکاریای ترکیه با اشاره به نگرانی غرب از افزایش غنی سازی اورانیوم توسط ایران گفت: افزایش میزان غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران و قرار گرفتن در آستانه ساخت بمب هسته‌ای، تا حدودی غرب را نگران کرده است. اگر چه موضوع هسته‌ای ایران در دستور کار اصلی آمریکا قرار نداشته باشد، خطر جنگ هسته‌ای قادر به تغییر این رویکرد خواهد بود. سفر گروسی را هم می‌توانیم در واقع بازتاب نگرانی‌های غرب در این زمینه بدانیم.
جانر افزود: فضایی که پس از سفر گروسی به ایران ایجاد شد مثبت ارزیابی می‌شود. آن چه که برآورد می‌شود، سازمان بین‌المللی اتمی و ایران به یک تفاهمی دست پیدا کرده‌اند. البته عاقبت این روند هم مشخص نیست.
- «توافق هسته‌ای اولویت اصلی ایران و آمریکا نیست»
پژوهشگر انستیتوی مطالعات خاورمیانه دانشگاه ساکاریا، مذاکرات هسته‌ای که از دو سال گذشته ادامه دارد را «بی‌حاصل» ارزیابی کرد و گفت: توافق هسته‌ای برای ایران و آمریکا اولویت اصلی ندارد. هر دو طرف به خاطر این که گفته نشود از مذاکرات و دیپلماسی اجتناب می‌کنند، به طرز اصولی به این مذاکرات ادامه می‌دهند.
جانر تصریح کرد: آمریکا مدتی است که موضوعات مربوط به چین و روسیه را در دستور کار اصلی خود قرار داده و پرونده ایران در جایگاه پایین‌تر قرار گرفته است. تهران نیز از مدت‌ها پیش در این زمینه به جای آمریکا و اروپا بر روی شرق روی آورده است. در واقع سیاست «نگاه به شرق» را در دستور کار قرار داده است. می دانیم تهران از طریق گسترش مناسبات با چین و روسیه در اصل در جستجوی مسیر جایگزین برای توافق هسته‌ای است. فروش نفت به چین تاثیر تحریم‌های آمریکا را محدود می‌کند. به همین خاطر هر دو طرف هم اکنون دلیلی برای اولویت بخشیدن به توافق هسته‌ای ندارند.
کارشناس مسائل سیاسی ایران با تاکید بر اینکه از تهدیدهای اسرائیل علیه ایران نباید به سادگی عبور کرد گفت: اما قرار گرفتن ایران در موقعیت قابل قبول‌تری از منظر بازرسی‌های بین‌المللی و همچنین آغاز موج عادی‌سازی روابط با کشورهای حوزه خلیج، تحولاتی هستند که موجب تضعیف شدن دست اسرائیل می‌شود. با توجه به این مسائل گام‌های آمریکا در خصوص ایران سنجیده‌تر خواهد بود.
