واکنش‌های بین‌المللی به حکم بازداشت نتانیاهو، گالانت و ضیف
احکام صادره از سوی دادگاه لاهه تا چه اندازه لازم‌الاجرا هستند؟
هفته گذشته دیوان کیفری بین‌المللی طی اطلاعیه‌ای حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر و یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل را به دلیل جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در غزه صادر کرد.
این دیوان همچنین اعتراض اسرائیل به صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی را رد کرد و حکم داد که این دیوان صلاحیت رسیدگی به جنایات ارتکابی در خاک فلسطین را دارد.
دیوان کیفری بین‌المللی حکم داد که دلایل معقولی برای این باور وجود دارد که نتانیاهو و گالانت مسئول جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت هستند که بین 8 اکتبر 2023 تا 20 مه 2024 انجام شده است.
در تصمیم این دیوان آمده است که هر دو مظنون هستند که به عمد از تحویل مواد حیاتی مانند غذا، آب، دارو، سوخت و برق به مردم غیرنظامی غزه جلوگیری کردند.
دیوان کیفری خاطرنشان کرد: حتی در مواردی که اسرائیل اجازه کمک‌های بشردوستانه را می‌داد، این امر در نتیجه فشار جامعه بین‌المللی یا درخواست‌های آمریکا انجام شد و این کمک‌ها هرگز به حدی نرسید که نیازهای مردم غزه را برآورده کند.
در این تصمیم تاکید شده است که پزشکان مجبور به انجام عمل جراحی بر روی مجروحان و کودکان بدون مواد بیهوشی شدند، زیرا از ورود تجهیزات و داروها به ویژه داروهای بیهوشی به غزه جلوگیری شد.
در تصمیم دیوان همچنین آمده است که کمبود غذا، آب، برق و سوخت شرایطی را برای نابودی بخشی از جمعیت غیرنظامی غزه ایجاد کرده است که منجر به مرگ غیرنظامیان از جمله کودکان بر اثر سوءتغذیه و کم‌آبی می‌شود.
در تصمیم مذکور همچنین عنوان شده است که نتانیاهو و گالانت به عنوان مقامات ارشد غیرنظامی، اقدامات احتیاطی لازم را برای جلوگیری از حملات عمدی علیه مردم غیرنظامی غزه انجام ندادند.
در پی صدور این حکم از سوی دیوان بین‌المللی کیفری، اینگرید رایسر، افسر ارتباطات اداره فدرال دادگستری وزارت دادگستری و پلیس فدرال سوئیس، اعلام کرد که کشورش موظف است در صورت ورود نتانیاهو به این کشور، در چارچوب حکم بازداشت صادر شده از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی لاهه برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق، را دستگیر کند.
او تاکید کرد که سوئیس بر اساس تعهد خود به همکاری با دیوان کیفری بین‌المللی، اصولاً موظف است بنیامین نتانیاهو و سایر متهمان را در صورت ورود به سوئیس دستگیر کند و مشروط بر اینکه دیوان کیفری بین‌المللی حکم بازداشت مربوطه یا درخواست بازداشت را بر اساس آن صادر کند، روند استرداد به دیوان کیفری بین المللی را آغاز می کند.
حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق این کشور توسط دادگاه کیفری بین‌المللی لاهه، از سوی کارشناسان حقوق بین‌الملل به عنوان گامی تاریخی و نقطه عطفی در عدالتخواهی مردم فلسطین توصیف می‌شود.
این حکم با استقبال مقامات ایران روبرو شد. حسین سلامی، فرمانده کل سپاه گفت: با این حکم با پایان و مرگ سیاسی اسرائیل روبرو هستیم و آن‌ها در انزوا قرار دارند.
دبیر ستاد حقوق بشر و معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امورخارجه نیز این حکم را یک «اقدام مهم» خواند. کاظم غریب‌آبادی گفت این حکم تا حدودی عدم اقدام و یا بی‌اقدامی مجامع بین‌المللی را جبران می‌کند.»
چین از دیوان کیفری بین‌المللی خواست تا پس از صدور حکم بازداشت برای بنیامین نتانیاهو «بی طرف و منصفانه» عمل کند. شماری از کشورهای اروپایی هم اعلام کردند که به این حکم احترام می‌گذارند.
کارشناسان بین‌المللی خاطرنشان می‌کنند که این تصمیم می‌تواند به مصونیت طولانی مدت مقامات اسرائیلی پایان دهد.
تریستینو مارینیلو، استاد حقوق دانشگاه جان مورز لیورپول، با بیان اینکه این تصمیم برای قربانیان فلسطینی و جامعه بین المللی "تاریخی" است و 125 کشور طرف دیوان کیفری بین‌المللی موظفند نتانیاهو و گالانت را در صورت آمدن به کشورهایشان دستگیر کنند، می‌گوید: این تصمیم نتیجه سال‌ها کار سازمان‌های غیردولتی فلسطینی است که جنایات بین‌المللی را مستند می‌کنند. این تصمیم نشان دهنده ظرفیت دیوان بین المللی کیفری برای مقاومت در برابر فشارهای سیاسی بوده و اولین گام برای پایان دادن به معافیت از مجازاتی است که رهبران سیاسی و نظامی اسرائیل تاکنون از آن برخوردار بوده‌اند. این وضعیت به طور جدی بر توانایی نتانیاهو برای ایفای نقش به عنوان نخست وزیر تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، او نمی‌تواند به کشورهای اتحادیه اروپا یا کشورهای عضو شورای اروپا سفر کند.
مارینیلو با تاکید بر اینکه پرونده‌های جنایات جنگی می‌تواند علیه مقامات اسرائیلی در سطح ملی نیز تشکیل شود، اظهار می‌دارد که اجرای این تصمیم در کوتاه مدت دشوار است، اما می‌تواند در میان مدت و بلندمدت اجرا شود، به ویژه زمانی که نتانیاهو بر سر کار نیست.
دکتر هایدی متیوز از دانشکده حقوق آزگود نیز در این باره می‌گوید: تلاش‌های اسرائیل برای بی‌اعتبار کردن دادگاه لاهه در روند تصمیم‌گیری، ناموفق بوده است. دیوان کیفری بین‌المللی علی‌رغم فشار اسرائیل موفق شد یک تصمیم قانونی بگیرد. با این حال، نحوه واکنش کشورها به این تصمیم برای اثربخشی دادگاه بسیار مهم است. متیوز با تصریح بر اینکه دستگیری مقامات اسرائیلی به دلیل تغییرات سیاسی بوده است، می‌گوید که نتانیاهو با اتهامات فساد در کشور مواجه است. این وضعیت ممکن است در صورت از دست دادن قدرت، احتمال محاکمه او در دادگاه های بین المللی را افزایش دهد.
دکتر آلونسو گورمندی، مدرس در LSE تاکید می‌کند که حمایت کشورهای غربی از تصمیم دیوان کیفری بین‌المللی مهم است. اینکه چگونه کشورهایی مانند آلمان و انگلیس این تصمیم را اجرا خواهند کرد، موضوع مهمی است. اما اعلام شد که از آنجایی که ایالات متحده آمریکا عضو دیوان بین المللی کیفری نیست، از این تصمیم تبعیت نخواهد کرد و حتی ممکن است دادگاه را تحریم کند.
گورمندی با بیان اینکه این تصمیم نتیجه تلاش چندین دهه ملت فلسطین برای عدالت است، می‌گوید: این تصمیم نقطه عطفی در مبارزات مردم فلسطین برای آزادی از طریق مکانیسم های بین المللی است.
در نتیجه، به نظر می‌رسد این تصمیم دیوان کیفری بین المللی در تاریخ حقوق بین الملل از نظر پاسخگویی رهبران اسرائیل جایگاه مهمی داشته باشد. اما امکان سنجی و تاثیرگذاری این تصمیم به اراده سیاسی کشورها و همکاری‌های بین المللی بستگی دارد.
البته که صدور چنین حکمی از سوی دادگاه بین‌المللی مخالفت‌هایی را نیز در پی داشت.
جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، حکم بازداشت نخست‌وزیر اسرائیل را «غیرقابل قبول» خواند.
و البته که همه کشورهای اروپایی نیز موضع یکسانی در این باره ندارند. اروپا و ایالات متحده در واکنش به حکم بازداشت دچار اختلاف شده‌اند، به‌طوری که چندین کشور اروپایی اعلام کرده‌اند به تصمیمات دیوان کیفری بین‌المللی احترام می‌گذارند. دولت بریتانیا نیز اعلام کرده است که استقلال این دادگاه را محترم می‌شمارد.
جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا در پاسخ به سوالی درباره احکام بازداشت صادرشده توسط دیوان کیفری بین‌المللی برای مقامات ارشد اسرائیل اعلام کرد که کانادا به تمامی احکام صادره از سوی دادگاه‌های بین‌المللی «پایبند» خواهد بود.
سخنگوی اولاف شولتس صدراعظم آلمان در بیانیه‌ای گفته است: «دولت فدرال تصمیم دیوان کیفری بین‌المللی در مورد احکام بازداشت درخواست‌شده برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و یوآو گالانت، وزیر دفاع پیشین را مورد توجه قرار داده است.»
این بیانیه پس از اشاره به نقش دولت آلمان در تدوین اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی و تاکید بر حمایت از آن، به سوابق تاریخی آلمان اشاره کرده و گفته است: «در عین حال، یکی از پیامدهای تاریخ آلمان این است که ما روابط منحصر به فردی با اسرائیل داریم و مسئولیت بزرگی در قبال این کشور احساس می‌کنیم.»
در این بیانیه همچنین آمده است: «ما اقدامات داخلی را به دقت بررسی خواهیم کرد. هرگونه اقدام بعدی تنها زمانی انجام خواهد شد که حضور نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو و وزیر دفاع پیشین یوآو گالانت در آلمان قابل پیش‌بینی باشد.»
فلسطینیان غزه ابراز امیدواری کردند که با این تصمیم دیوان کیفری بین المللی رهبران اسرائیلی به پای میز عدالت کشیده شوند.
لازم به ذکر است که برای محمد دیاب ابراهیم المصری معروف به محمد ضیف، فرمانده نظامی حماس نیز حکم جلب صادر شده است. دیوان کیفری بین‌المللی می‌گوید مبانی کافی وجود دارد که بتوان برای این سه نفر در ارتباط با جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت مسئولیت مجرمانه در نظر گرفت. هم اسرائیل و هم حماس این اتهامات را رد کرده‌اند.
خبرهای مرتبط
واکنش‌های بین‌المللی به حکم بازداشت نتانیاهو، گالانت و ضیف
احکام صادره از سوی دادگاه لاهه تا چه اندازه لازم‌الاجرا هستند؟
