هدف روسیه از حمله به اوکراین چیست؟

ولادیمیر پوتین رئیس دولت روسیه بجای حل بحران اوکراین از طریق مذاکرات دیپلماتیک، درخواست‌ استقلال جمهوری‌های خودخوانده لوهانسک و دونتسک در منطقه دونباس را قبول کرده و با اعزام سپاه صلح به این منطقه، بحران را تعمیق کرده و سپس نیز حمله به اوکراین را آغاز کرد. بدین‌ترتیب نیز پروتکل مینسک که از سال 2014 بدین‌طرف زمینه مذاکرات را تشکیل داده بود، باالفعل از میان برداشته شد. پوتین به این نیزاکتفا نکرده و شرایط جدیدی از جمله الحاق کریمه به خاک‌های خود، مخالفت با عضویت اوکراین در پیمان دفاعی ناتو و پاکسازی تسلیحاتی این کشور را در کانون سیاست‌ خارجی خود قرار داد.

منطقه دونباس برغم تشکیل کانون بحران، هرگز در حل بحران کارساز نخواهد بود. پوتین در حال حاضر تصور می‌کند که روش تعمیق بحران را در دست داشته و در راستای برداشتن گام‌های موثر پیرامون اهداف ژئوپولوتیکی حائز اهمیت، تلاش بخرج می‌دهد.

با درنظر گرفتن اینکه، ولادیمیر پوتین اوکراین را بعنوان یک عنصر اصلی تخیل ژئوپولوتیک روس و محاسبه با غرب مشاهده می‌کند، حل بحران با محدود کردن به دونباس غیرقابل قبول محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، دونباس نگرانی‌های امنیتی و ژئوپولیتیک روسیه در مقابل غرب را تشکیل نمی‌دهد.

در این نقطه بایستی پرسید که روسیه در باره بحران دونباس به چگونه اقدامی دست خواهد زد. روسیه می‌تواند با درنظر گرفتن مداخله‌های نظامی در گرجستان در سال‌های 1999 و2008 و کریمه در سال 2014 از دیگر مناطق دونباس نیز عقب‌نشینی کند. تحقق این سناریو تنها درصورت ترجیح اوکراین متفاوت از موضع تدافعی سال 2014 پیرامون اجتناب از خاک‌های تحت کنترل خود، عدم مرحله‌ای تاثیرات تحریمات مورد اجرا از سوی غرب و افزایش هر چه بیشتر قدرت نظامی زورمندانه ارتش روس و تهدید جنگ کامل علیه کی‌یف امکان‌پذیر خواهد بود.

دومین احتمال نیز بهانه حراست از اقلیت روس در خط جبهه و عقب‌نشینی ارتش اوکراین از محدوده مرزهای جمهورهای جدایی‌طلب طرفدار روسیه می‌باشد. زیرا فرمان ولادیمیر پوتین رئیس دولت روسیه، قبول درخواست استقلال دو جمهوری خودخوانده مورد بحث، تمامی منطقه دونباس را نیز دربر می‌گیرد. یعنی براساس سند برسمیت شناختن روسیه، ارتش اوکراین در خاک‌های خود در موقعیت اشغالگر قرار گرفته است. این وضعیت، ترک منطقه دونباس از سوی اوکراین را که در حال حاضر 70 درصد آنرا تحت کنترل قرار دارد، در میان می‌گذارد. علاوه بر این کنترل بندر ماریوپول در دریای آزوف تحت کنترل نهاد دولت وکالتی دونتسک قرار خواهد گرفت.

در صورت تحقق این سناریو، برتری استراتژیک روسیه در دریای آزوف تقویت یافته و مسکو کنترل اوکراین بعنوان یکی از مهم‌ترین کانال‌های اقتصادی خود را در دست خواهد گرفت. بدین ترتیب نیز روسیه ارتباط راه زمینی به کریمه را تامین خواهد کرد. ارتش اوکراین که در سال 2014 در حراست از این منطقه استراتژیک در مقابل حملات جدایی‌طلبان طرفدار روسیه موفق شده بود، می‌تواند در نتیجه مداخله نظامی هر چه بیشتر روسیه ناتوان مانده و شهر را تسلیم کند. این موضوع به معنای تبدیل وضعیت علیه اوکراین، هم از نظر استراتژیکی و هم از نظر سمبولیک می‌باشد. زیرا بندر ماریوپول یکی از مهم‌ترین مراکز فرماندهی عملیات اوکراین در منطقه دونباس محسوب می‌شود. این مسئله در عین حال تضعیف تقویت خط دفاعی منطقه دونباس از نظر اقتصادی و استراتژیکی می‌باشد.

برای همین گزینه‌های در دست روسیه می‌تواند این کشور را به ادامه جنگ با هدف بدست آوردن دیگر اهداف خود در دونباس، مجبور کند. جنگ این چنینی برای روسیه آسان نخواهد بود. از اینرو پوتین در مرحله اول، اشغال دونباس از طرق زورمدارانه را آزمایش خواهد کرد.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه