مروری بر روند عادی‌سازی روابط بین کشورهای خاورمیانه
روند عادی‌سازی روابط برای اولین بار در دوره دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا، بین اسرائیل و برخی از کشورهای عربی آغاز شد
در دوره اخیر بسیاری از دولت‌های خاورمیانه درصدد عادی‌سازی روابط خود با آندسته از کشورهایی که با آن‌ها در حال رقابت بوده و در مورد برخی موضوعات اختلاف‌نظر دارند، برآمده‌اند.
این روند برای اولین بار در دوره دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا، بین اسرائیل و برخی از کشورهای عربی آغاز شد. عادی‌سازی روابط با آغاز اقتدار جو بایدن رئیس جمهور فعلی آمریکا، بسیاری از کشورهای خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داد. چندی پیش رد و بدل پیام‌های گرم و متقابل بین ایران و عربستان سعودی نشان داد که روابط دو رقیب مهم منطقه نیز می‌تواند در روند مطلوبی جای بگیرد. ترکیه نیز در این دوره بصورت یکی از کشورهای مطرح درآمد. به احتمال قوی نزدیکی بین ترکیه-اسرائیل، ترکیه-مصر و ترکیه-عربستان سعودی موجب ظاهر شدن دوره جدید در منطقه خاورمیانه خواهد شد. اخیرا در راستای عادی‌سازی روابط بین ترکیه و مصر گام جدیدی برداشته شد. در پی دیدار و گفت‌وگوی وزرای خارجه و روسای سازمان اطلاعات دو کشور، هیئتی از ترکیه رهسپار قاهره پایتخت مصر شد.
روند عادی‌سازی روابط ترکیه با مصر بدلیل تحولات منطقه‌ای متفاوت می باشد. عدم حمایت آمریکا از عربستان سعودی در یمن و تمایل تدریجی واشنگتن به توافق هسته‌ای با ایران، تحرکات جدید در توازن قدرت در خاورمیانه را به‌همراه آورد. دیدار مک گورک نماینده آمریکا در امور خاورمیانه از عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اردن با هدف رفع نگرانی هم‌پیمانان خود از بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، در رسانه‌ها انعکاس یافت. نخستین اولویت آمریکا در خاورمیانه، کنترل برنامه هسته‌ای ایران و نشاندن مجدد تهران در میز مذاکرات است. از سوی دیگر، توجه بازیگران جهانی به خاورمیانه چنان روسیه و چین، با گذشت هر روز نمایش قدرت جدیدی در مقابل آمریکا ظاهر می‌کند. در چنین جوی تمامی بازیگران منطقه‌ای سعی می‌کنند که مسایل مابین را حل و فصل کنند. باید تلاش‌های مربوط به نزدیکی بین ترکیه و مصر را نیز بعنوان جزیی از این معادله مشاهده کرد.
تعیین حوزه صلاحیت دریایی در مدیترانه شرقی و موضوع لیبی یکی از واقعیت‌های قابل‌لمس در پشت پرده روند نزدیکی بین آنکارا و قاهره می‌باشد. پس از آغاز روند سیاسی در لیبی، این کشور می‌تواند برای ترکیه و مصر به پرونده مشترکی تبدیل شود. هر دو کشور نیز به‌خوبی می‌دانند که عملکرد مشترک در خصوص موضوع لیبی از اهمیت استراتژیکی برخوردار است. رقابت بر سر منابع انرژی در مدیترانه شرقی نیز برای هر دو کشور نفع چندانی ندارد. مصر می داند که توافق‌نامه‌ای که با یونان امضا کرده است، بطور کامل به اولویت‌های خود پاسخ نمی‌دهد. برای همین، همکاری با ترکیه در مورد موضوع انرژی در مدیترانه شرقی، سود بیشتری برای مصر به‌همراه خواهد آورد. این دو موضوع نیز مثبت‌ترین دستورکار روند عادی‌سازی روابط را تشکیل می‌دهند.
موضوع اخوان‌المسلمین نیز بعنوان مسئله موجود بین دوکشور، در حال حاضر مورد بحث نمی‌باشد. فعلا موضوعات ژئوپلیتیکی منطقه‌ای مهم‌تری ، نزدیکی بین دو کشور را به پیش خواهد برد. عادی‌سازی روابط ترکیه و مصر از پتانسیل کاهش دادن تنش در منطقه و در راس حل مسئله لیبی برخوردار است. در صورت استفاده بهینه از این روند، احتمال کاهش استرس انباشته در منطقه وجود خواهد داشت.
نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه
