درز اطلاعات حساس، تاکتیک سیاسی قبل از انتخابات

آیا شکاف‌هایی در ساختار حکومتی ایران وجود دارد؟

آیا ممکن است فایل صوتی لو رفته جواد ظریف، به طور ناخواسته شانس بیشتری به میانه‌روها و اصلاح‌طلبان در انتخابات آینده بدهد؟

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از مصاحبه فاش شده جنجالی خود که توسط تلویزیون ایران اینترنشنال با حمایت مالی عربستان سعودی پخش شده، دفاع کرد و نشان داد تنش عمیقی بین دیپلماسی ایران و سپاه قدرتمند پاسداران انقلاب اسلامی وجود دارد.

ظریف که در یک تور منطقه‌ای است، از سوی دادستان تهران و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس برای بازجویی فراخوانده شده است. اتهام اصلی مطرح در این پرونده «انتشار و قرار دادن اطلاعات طبقه بندی شده کشور در اختیار افراد فاقد صلاحیت» اعلام شده است. بنا به اعلام دادسرای عمومی و انقلاب تهران این اقدام «طبق ماده 501 قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری» بوده و مباشران و معاونان این اعمال تحت تعقیب کیفری قرار می گیرند و برخورد قاطع صورت خواهد گرفت.

اما سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به انتشار این مصاحبه آن را فایلی "مخدوش" و "تقطیع شده" خوانده و افزود: این گفت‌وگو صرفا برای ثبت در حافظه سازمانی دولت تدبیر و امید ضبط شده بوده و قرار به انتشار آن نبوده است.

ظریف در مصاحبه خود، قاسم سلیمانی فرمانده مقتول نیروی قدس را متهم کرده است که با دکترین نظامی موازی خود سعی می‌کرد بر سیاست خارجی غلبه کند. وی همچنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به پنهانکاری حقیقت درباره چندین مسئله از جمله سرنگونی هواپیمای اوکراین توسط دو حمله موشکی متهم می‌کند.

روزنامه وطن امروز نزدیک به سپاه، پس از کشته شدن قاسم سلیمانی از سوی هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده در ژانویه 2020، تصویری از دست وی را که آغشته به خاک و خون بوده، منتشر کرده و از تیتر "هزینه‌ای که میدان برای دیپلماسی پرداخت کرد" استفاده کرده بود.

خبرگزاری تسنیم، این وضعیت را "تصویری دوگانه بین ارتش و سیاست خارجی" نامیده و از آن به عنوان یک بازی انتخاباتی توسط دولت بحث می‌کند.

این در حالی است که در همه کشورها اختلاف نظر بین ارتش و دستگاه دیپلماسی چندان غیرمعمول نیست. وزارت خارجه ایالات متحده به اختلاف با پنتاگون در مورد سیاست در افغانستان شهرت دارد. با این حال در ایران چنین امری بی‌سابقه است، زیرا کد وفاداری به ساختار استبدادی را می‌شکند.

جالب‌تر از محتوای مصاحبه این است که فایل صوتی چگونه و توسط چه کسی فاش شده است و در فضای سیاسی متغیر ایران چه ارتباطی می‌تواند با انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه داشته باشد.

روزنامه محافظه‌کار کیهان نزدیک به آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر ایران این اتفاق را به عنوان توطئه‌ای سازمان یافته، ارزیابی می‌کند و می‌نویسد: "مدیریت غربگرا (با اشاره ضمنی به حسن روحانی رئیس جمهور ایران) برای نجات خود، ظریف را وادار به خودکشی کرد".

به نظر می‌رسد روحانی رئیس جمهور ایران، تندروها را مقصر می‌داند. وی دستور تحقیق درباره آنچه علی ربیعی سخنگوی وی، به عنوان "سرقت" پرونده‌های طبقه‌بندی شده توصیف کرده، را داده است. روحانی می‌گوید این درز به "کثیف‌ترین کانال مورد حمایت عربستان سعودی" انجام شده و هدف آن، از بین بردن شانس مذاکرات هسته‌ای در وین بوده است.

حسام‌الدین آشنا یکی از چهره‌های نزدیک به حسن روحانی رئیس‌جمهور و رئیس مرکز مطالعات استراتژیک که مسئول پروژه مصاحبه طبقه‌بندی شده بود، استعفا داد. برخی ادعا می‌کنند روحانی وی را اخراج کرده است. سخنگوی روحانی جایگزین آشنا شد.

این مصاحبه توسط سعید لیلاز، یکی از چهره‌های نزدیک به روحانی و رفسنجانی رئیس جمهور سابق میانه‌رو انجام شده است. در واقع روحانی نیز روابط نزدیک - البته در سطحی متفاوت - با رئیس جمهور سابق رفسنجانی داشت. اما علیرغم این روابط، لیلاز خواستار برخورد شدید امنیتی با "این نقض محرمیت" شده است.

کیهان، رمضانپور را متهم می‌کند که از شبکه سابق خود برای تنظیم درز فایل صوتی استفاده کرده است. علی اصغر رمضانپور که هم‌اکنون سردبیر خبر تلویزیون ایران اینترنشنال است، سابقا معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره وزارت احمد مسجد جامعی و ریاست جمهوری محمد خاتمی، بود.

اما اگر سردبیر یک کانال تلویزیونی در لندن قادر است اسناد محرمانه ایران را از طریق تماس‌های خود بدست آورد، حرف زیادی برای گفتن به دستگاه اطلاعاتی ایران وجود ندارد.

گمانه‌زنی‌ها بسیار زیاد است. توطئه نیست، اما درز اطلاعاتِ حساس، قطعاً یک تاکتیک سیاسی است که اغلب در سراسر جهان قبل از انتخابات استفاده می‌شود.

شاید این امر در مورد همه صادق نباشد، اما نمی‌توان رد کرد که این امر می‌تواند آخرین تلاش جمعی از طرفداران اصلاح‌طلب و میانه‌رو اصلاح‌طلب - در داخل ایران و در تبعید - باشد که از تسلط کامل سپاه ابراز نارضایتی می‌کنند و احتمال زنده ماندن بعد از انتخابات ریاست جمهوری خرداد را بسیار کم می‌بینند .

بسیاری از سیاستمداران محافل داخلی از آزار و اذیت پس از انتخابات هراس دارند.

 تلاش‌های روحانی، رفسنجانی و خاتمی و روسای جمهور قبل از آن، برای محدود کردن قدرت سپاه ناموفق بود. روحانی می‌خواست با محدود كردن نقش تجاری كه سپاه بر عهده دارد، راه را برای معاملات و سرمایه‌گذاری خارجی باز كند. وی قوانینی وضع کرد تا مانع رقابت سپاه با بخش خصوصی شود. با این حال سپاه هرگز گام پس ننهاد.

از زمان سرکوب شدید معترضان در نوامبر 2019 و سرنگونی هواپیمای اوکراین در ژانویه 2020، که در آن 176 مسافر و مهماندار کشته شدند، نفرت به سپاه در بین توده وسیعی از مردم، به ویژه در قشر جوان و تحصیل‌کرده که بخش مهمی از رای‌دهندگان را تشکیل می‌دهند، به اوج رسید.

اگرچه احتمال می‌رفت که میزان مشارکت در انتخابات بسیار پایین باشد، اما مصاحبه ظریف ممکن است منجر به مشارکت بیشتر مردم در انتخابات شود. بیشتر سیاستمداران میانه‌ر‌و و اصلاح‌طلب قبلاً گفته‌اند که کاندید خواهند شد و از زمان درز مصاحبه، هر روز بحث‌های داغی در کلاب‌هاوس در جریان است.

اگر ظریف نامزد انتخابات شود، قطعاً اکنون شانس بیشتری خواهد داشت.

با این حال، ما باید به خود یادآوری کنیم که جسورانه‌ترین انتقاد از ساختار حکومتی، اغلب قبل از انتخابات اتفاق می‌افتد. روحانی هنگامی که شعار "تدبیر و امید" را با هدف پیروزی در انتخابات سال 2013 مطرح کرد، شجاعانه انتقاد کرده بود.

علت درز این فایل صوتی هر چه که باشد، یا هر کسی که آن را با هر انگیزه‌ای سازماندهی کرده باشد، این مصاحبه و نتایج آن، اثبات قطعی اختلافات جدی در داخل نظام حاکم بر ایران است.

نویسنده: دکتر معصومه طرفه

یادداشت: این مقاله و مطالب مندرج در آن منعکس‌کننده نظرات نویسنده است و نظر رسمی شبکه رادیو و تلویزیون دولی ترکیه (TRT) را منعکس نمی‌کند.