ریشه های تاریخی عید قربان و نقش آن در جوامع امروزی

زندگی یک ماراتن طولانی است. این یک تلاش مداوم است برای رسیدن به جایی و انجام چیزی. یک نگرانی و استرس است برای موفق شدن. در زندگی در انجام بسیاری از کارها می توانیم موفق شویم، اما همیشه چیزی در قلب و ذهنمان  وجود دارد. در حالی که با تلاش تمام در حال اجرایی برخی امور برای موفق شدن هستیم، بعضی اوقات می خواهیم اندکی بایستیم و روی کسانی و چیزهایی متمرکز شویم که از آنها غفلت کرده ایم. کدام یک از ما دوست ندارد آنچه را که در ازای زندگی در دنیای مدرن و پست مدرن از دست داده، دوباره به دست آورد؟ چیزهایی که نتوانستیم آنها را به فرداهایمان و به فرزندانمان انتقال دهیم، ارزشهایی که از ما به عنوان نوع بشر انسان ساخته و تا به امروز رسانده است؟

اعیاد همین توقف هایی هستند که در هیاهوی زندگی مدرن به آنها نیاز داریم. زمان توقف، زمان صاف و براق شدن، زمان عاری شدن از خیلی چیزها ...                     

قربانی یک سنت چهار هزار ساله است. بار دیگر سعادت این را پیدا کردیم که عید قربان دیگری را ادراک کنیم. در منابع سه دین آسمانی یهودیت، مسیحیت و اسلام، همه حضرت ابراهیم را به عنوان پیامبر خدا قبول دارند و بر این عقیده هستند که ابراهیم در سال 2000 قبل از میلاد زندگی می کرده است. ابراهیم می خواست برای اثبات صداقت و وفاداری خود به خداوند تنها پسرش اسماعیل را در راه او قربانی کند. وقتی صداقت و وفاداری ابراهیم با فرستاده شدن قوچی از طرف خداوند تایید شد، این قوچ به جای اسماعیل قربانی شد و از زمان قربانی شدن اولین قوچ در راه خدا، 4000 سال است که این سنت دیرین ادامه دارد. خوشا به حال آن اولین قوچی که توانست از مرزهای یک زندگی معمولی فراتر رود و به اصل تقوا و فضیلت، قدیمی ترین و مبارک ترین سنت الهی خدمت نماید.

قربان تعاون است، انفاق است. بر اساس این سنت، تقسیم گوشت قربانیان ذبح شده در عید قربان در میان نیازمندان یک آیین جمعی در سطح جهانی است. حتی ذبح قربانی و تقسیم گوشت قربانی در میان نیازمندان در روزهای غیر از عید قربان نیز به عنوان ابراز قدردانی همیشه تشویق می شود.

در عصری که انسان مدرن به دنبال لذت گرایی شخصی است و بر این توهم است که زندگی کردن برای دیگران و تقسیم مال و منال با آنان متعلق به دوران گذشته است، عید قربان دعوتی در فرای تمامی زمانهاست.

قربانی صله رحم است. قربان تنها به معنی تقسیم مادیات نیست، قربان تقسیم احساسات و عواطف است. قربان از یک سو یاد خدا را به اذهان می آورد و از سوی دیگر سبب می شود تا همسر، دوست، مادر، پدر، اعضای خانواده و بستگان و نیز عزیزانی را که از این دنیا رفته اند، به یاد آوریم. قربان سپری کردن وقت با عزیزانی است که در هیاهوی زندگی مدرن از آنها غفلت کرده ایم. احتمال دارد جوانانی که در تکاپوی زندگی روزمره هستند، ارزش این امر را درک نکنند. اما کسانی که روزها حتی ماهها چشم به در دوخته و منتظر فرزندان و نزدیکان خود شده اند، ارزش این امر نزد آنها بی پایان است؟ ارزش عید برای آنها غیرقابل توصیف است؟

قربان باید کس بی کسان باشد. عید قربان بدون شک ابتدا از نزدیک ترین افراد به انسان آغاز می شود، اما نقطه پایان ندارد. زیرا محبت و عشق بی انتهاست. عید قربان با دیدار از بزرگان و دیدن یتیمان شروع می شود و تا بردن گوشت قربانی به کشورهای دور و پرسیدن احوال بی بضاعتان آنجا ادامه می یابد.

قربانی تصفیه نفس و نزدیک شدن به تقواست. قربان در لغت به معنی قرب، نزدیکی، ابراز قدردانی، هدیه کردن، نذر کردن است. قربان فرصتی برای نزدیک شدن به خدا است. خداوند نیز در آیه ای از قرآن می فرماید: نه گوشت و نه خون قربانیان، بلکه این تقوای شماست که به خدا می رسد. بنابراین چهارپایان را در خدمت شما قرار دادیم.

آیا امروز اساسی ترین نیاز بشر در شرق و غرب همین امر نیست؟ پایبندی به اصول، ارزش ها، تقوا، تقسیم، تقوا و عمل کردن بر اساس حسن نیت، اخلاص و احساس مسئولیت؟ قربان در بعد تقسیم مادیات و معنویات برای افرادی که در جوامع شرقی در فقر به سر می برند و برای آنهایی که در جوامع غربی غرق در نعمت و رفاه شده  و به پوچی افتاده اند، چه معنای بزرگی دارد.

قربان ترک من و رها شدن از منیت است. قربان در فرای همه اینها، فدا کردن مال و جان در صورت لزوم است.  نزدیکی به خدا تنها به معنی نزدیکی به ذات او نیست، بلکه به معنی نزدیکی به هر آنچه که به سوی او منجر می شود و دوری از هر آنچه که موجب دوری از او می شود، است. به عبارت دیگر صرفنظر کردن و دوری کردن از هر آنچه که باعث می شود انسان از عدالت، خوبی، زیبایی، تقسیم، همنوع دوستی، احسان و ایثار دور شود.

قربان محاسبه با وجدان خود است. قربان به معنی تسلیم شدن به صدایی ماورای خود است. اینکه همه چیز را به منافع زندگی مادی و دلبستگی های دنیوی ارتباط ندهی و با نگاه وجدانی و عدالت به زندگی، نگاهی فراتر از نفس داشته باشی.

و در نهایت قربان تسلیم شدن است. حرکت بر اساس آنچه برای انسان مشروع، حلال و قابل قبول است.  چرا که حقوق به دنبال قانون است، جامعه به دنبال مشروعیت است، اسلام در پی حلال است و قلب یا وجدان در جستجوی پذیرش است. در حالی که در زندگی روزمره، اغلب اوقات رفتار متضادی را پیش می گیریم. تسلیم شدن در برابر عدالت، فضیلت، تقوا و نیکی اغلب برای ما بسیار سخت است. هر قدر سنگین و هر قدر دردناک و غیرقابل تحمل که باشد، مهم نیست، اگر بدون آسیب رساندن به خود با دیگران بتوانیم در برابر همه اینها تسلیم شویم، دیگر هیچ مشکلی برایمان باقی نخواهد ماند.

اگر بتوانیم همانند قوچ های قربانی که چهار هزار سال است، تسلیم فرمان الهی می شوند، ما نیز در برابر حق تسلیم شویم، خیلی از مشکلات دنیا پیش چشم مان بی ارزش خواهد شد.

عبد الرحمن کاراکوچ شاعر ترک در شعری که با عنوان "ناراحت نکن" سروده، تسلیم شدن در برابر همه این زیبایی ها و عدالت را چنین بیان کرده است:

"راه طولانی، راه باریک

راه نزدیک می شود وقتی سخن از عشق است

بخواب و خود را قربانی کن همانند اسماعیل

چاقو از تو ناراحت نشود"

با این امید و آرزو که همواره قربانی اصول، ارزش ها و تقوا شده و تسلیم حقیقت باشید و تمامی لحظات شما مملو از احسان و ایثار باشد، عید قربان را به شما تبریک می گویم. شادی ها با سهیم شدن افزون می شود و از غم ها با سهیم شدن کاسته می شود. به عنوان عضوی از خانواده بشریت امیدوارم در این عید قربان غم ها و ناراحتی ها به اتمام برسد، آرامش در سراسر جهان حکمفرما شود و قلب ها آرام گیرد.

نویسنده: پروفسور دکتر قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید آنکارا 

مترجم: فریبا اوغوز