افتتاح پروژه جریان ترک چه تاثیری بر نقش ترکیه در تامین انرژی جهان خواهد داشت

بخش دریایی پروژه جریان ترک که در سال 2019 وارد فعالیت خواهد شد، به اتمام رسید و روز دوشنبه 19 دسامبر با حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین همتای روس وی افتتاح شد. در این مراسم که به مناسبت اتمام بخش دریایی این پروژه برگزار شد، روابط اقتصادی و همکاری های دو کشور در زمینه های انرژی از گذشته تا به امروز و ادامه این همکاریها در سالهای آتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. پروژه جریان ترک یک پروژه بسیار است که پس از وقوع بحران سیاسی و اقتصادی بین روسیه و اوکراین و لغو خط لوله غرب که قرار بود از روسیه و از طریق اوکراین به سمت ترکیه ادامه پیدا کند، در دستور کار قرار گرفت و باعث تغییر در مسیر تجارت انرژی منطقه شد. این پروژه با دارا بودن ظرفیت انتقال سالانه 31.5 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی که گاز طبیعی روسیه را از طریق دریای سیاه به ترکیه و از ترکیه نیز به اروپا منتقل خواهد کرد، باعث بوجود آمدن نگرشی جدید در تجارت انرژی منطقه شده است.

ترکیه در نقطه تلاقی مسیرهای عرضه و تقاضای انرژی در جهان قرار گرفته و این موقعیت استراتژیک سبب می شود با گذشت هر روز بر اهمیت آن افزوده شود. با افزایش نیاز کشورها به تامین انرژی، این کشورها با هدف تامین این نیاز هر روز در جستجوی مسیرهای جایگزین انتقال انرژی هستند. در این مسیر امنیت تقاضا به اندازه امنیت عرضه مهم است. از این رو، کشورها همانطور که به انتقال منابع انرژی به مکانهای تقاضای مطمئن اهمیت می دهند، بر امنیت مسیرهای انتقال این انرژی نیز  اهمیت قایل هستند.

در این چارچوب پس از وقوع بحران بسیار جدی بین روسیه و اوکراین در سال 2014 و لغو خط لوله غرب که قرار بود از روسیه و از طریق اوکراین به سمت اروپا ادامه پیدا کرده و سپس از اروپا وارد ترکیه شود، تغییر این مسیر در دستور کار قرار گرفت و با طراحی پروژه جریان ترک این بار قرار شد تا گاز روسیه از طریق دریای سیاه ابتدا وارد ترکیه شود و سپس از طریق ترکیه به اروپا انتقال یابد. از طریق این خط، محل استقرار خط انرژی غرب تثبیت شد. این پروژه در واقع نشانگر اهمیت ترکیه در زمینه امنیت عرضه انرژی در منطقه است.

امروز بخش دریایی خط لوله گاز طبیعی جریان ترک به پایان رسیده و این خط از منطقه "Kıyıköy" استان قیرقلارائلی وارد خشکی شده است. با اتمام مراحل احداث این خط در بخش خشکی، در سال 2019 انتقال گاز روسیه به ترکیه آغاز خواهد شد.

این خط لوله با دارابودن ظرفیت انتقال سالانه 31.5 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در تامین تقاضای ترکیه و اروپا نقض بسیار مهمی ایفا خواهد کرد. در حال حاضر این پروژه در دو خط پیشرفت می کند. یکی از این خطوط، به شبکه توزیع گاز طبیعی ترکیه متصل خواهد شد و دیگری نیز گاز مورد نیاز اروپا را تامین خواهد کرد.

این پروژه از نقطه نظر تامین تقاضای گاز طبیعی در ترکیه از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. بویژه گاز طبیعی مورد نیاز منطقه مرمره که از حجم تولید صنعتی بسیار بالایی برخوردار است، با این خطوط تامین خواهد شد.

هنگامی که موضوع امنیت عرضه انرژی مطرح می گردد، هر دو کشور عرضه کننده و تقاضاکننده استراتژی های مختلفی را در این زمینه توسعه داده و اجرا می کنند. در یک چنین شرایطی روابط ترکیه و روسیه سال های بسیاری است که هم از نقطه نظر سیاسی و هم از نقطه نظر انرژی و روابط اقتصادی به شکلی باثبات به پیش می رود.

این وضعیت به وضوح در توسعه همکاری در زمینه انرژی و نیز افزایش حجم تجارت دو کشور مشهود است. تعیین هدف 100 میلیارد دلاری در حجم معاملات تجاری با روسیه از مهمترین شاخص های توسعه در روابط دو کشور است. علاوه بر این، همکاری دو کشور در زمینه ساخت اولین نیروگاه هسته ای ترکیه یعنی نیروگاه هسته ای آک کویو نیز قابل توجه و تامل است.

بطور خلاصه می توان گفت که با تاسیس خط لوله گاز طبیعی ترک که در حال رسیدن به مرحله نهایی می باشد، ترکیه از سویی در راه تبدیل شدن به کشور مرکزی در تجارت انرژی است و از سوی دیگر نیز تبدیل به یکی از بازیگران مهم در معادله انرژی منطقه می شود.

نویسنده: پروفسور دکتر اردال تاناس گؤل عضو هیات علمی رشته اقتصاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید