افتتاح کریدور بین‌المللی جدید ترانزیت کالا بین ترکیه - ایران - ترکمنستان - قزاقستان

یکی از برنامه‌های مهم سفر اخیر قاسم ژومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان به تهران افتتاح کریدور بین‌المللی جدیدی برای ترانزیت کالا از این کشور به اروپا از طریق مسیر ترکمنستان، ایران و ترکیه بود که دوشنبه 20 ژوئن طی مراسمی با حضور وی و سید ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی‌اش انجام شد.

نخستین قطار این خط ترانزیت نیز با 24 واگن و 48 کانتینر دیروز از قزاقستان به تهران رسید و پس از مراسم مذکور حرکت خود را به سوی ترکیه آغاز کرد. بنا به اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی دولت ایران، این خط ترانزیت ریلی، ظرفیت انتقال سالانه 5 میلیون تن کالا از این مسیر به سمت اروپا را دارد.

در این زمینه، فیروز دولت‌آبادی، سفیر پیشین ایران در ترکیه، کارشناس اقتصادی و کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در گفتگو با خبرگزاری آناتولی پیرامون افتتاح این پروژه اظهار داشت: این ایده از دوره ریاست‌جمهوری علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی مطرح و تلاش‌های زیادی انجام شد تا با سرعت بیشتری تحقق يابد؛ اما به دلیل كمبود منابع مالی و مسائلی مانند تمليک اراضی مسیر و بررسی‌های فنی راه‌اندازی این پروژه بِه تاًخیر افتاد.

وی درباره تاثیرات این پروژه گفت: دستاوردهای اقتصادی اين پروژه برای کشورهای واقع در مسیر آن، آرام آرام بروز خواهد یافت و نباید سریعاً چشم انتظار منفعت باشند. تا این خط به آرامی از جنبه مسافربری، گردشگری و انتقال بار جا بیفتد، زمان می‌برد. این پروژه یک رونقی را در مسیر ایجاد خواهد کرد. یعنی فعالیت‌هایی که به دلیل محدودیت‌های حمل‌ونقل متوقف بودند، آرام‌آرام رونق می‌گیرند.

همچنین صنایعی در این مسیر می‌تواند احداث شود و مواد اولیه نیز از سمت شرق به ایران و سپس دیگر کشورها ترانزیت خواهد شد. ايران از این طریق می‌تواند کالاهای اساسی را از شمال شرق کشور وارد کند و روند طولانی و پرهزينه انتقال آنها از جنوب به شمال نیز تسهیل خواهد شد. لذا ارزش اقتصادی این طرح برای ما و كشورهای منطقه پربازده خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی در مورد تاثیر پروژه مذکور بر گسترش روابط تجاری بین کشورهای واقع در مسیر آن نیز توضیح داد: یکی از مهم‌ترین موانع توسعه تجارت و همکاری اقتصادی، نبود سیستم حمل‌و‌نقل است راه‌های ارتباطی جاده‌ای، ریلی و هوایی روند توسعه و رشد اقتصادی و تجاری در کشورهای مختلف را رونق می‌بخشد. این خط، امکان اتصال بسیار خوبی را بین سه اقتصاد مهم ايران، تركيه و قزاقستان را در منطقه فراهم خواهد کرد.

قزاقستان دارای حجم عظيم نفت، مواد معدنی و غیره است. ترکیه، پل ارتباطی شرق به اروپا و کشوری تجارت‌محور است که بازاری بزرگ نیز دارد. ایران نیز كشوری ترانزيت‌محور و نقش مهمی در توسعه اقتصادی كشورهای منطقه دارد و امکان توسعه اقتصادی پیرامون این خط حمل و نقل ریلی بیش از بقیه برایش فراهم است. مناطق شمالی ایران از شرق کشور گرفته تا غرب مستعد سرمایه‌گذاری و همکاری تجاری است. این خط می‌تواند تاًثیر زیادی در گسترش مناسبات اقتصادی ترکیه، ایران و قزاقستان با كشورهای منطقه داشته باشد.

نقش این پروژه در تحکیم صلح و امنیت

سفیر پیشین ایران در آنکارا راجع به دستاوردهای سیاسی و امنیتی پروژه مذکور گفت: اين خط آهن علاوه بر تجارت و اقتصاد، دستاوردهای سیاسی و امنیتی نیز خواهد داشت. انتقال کالا مستلزم وجود امنیت در مسیر است. وقتی امنیت برای همه کشورها اهمیت مشترکی داشته باشد، تلاش همگی برای صلح جدی می‌شود تا امکان جابجايي كالا و رفت و آمد را تضمین کند. از آن مهم‌تر، احداث این طرح خط نشانه اراده سیاسی قزاقستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه برای گسترش روابط بین خود است. راه‌اندازی این خط را می‌توان گامی بلند در بهبود روابط سیاسی آنها دانست.

چالش‌ها و موانع موفقیت این طرح

دولت‌آبادی درباره موانع پیش روی پیشبرد اهداف این پروژه نیز تصریح کرد: این خط رقیب دیگر طرف‌ها به حساب نمی‌آید و فقط اهمیت و ارزش منطقه‌ای دارد. ظرفیت نهایی این خط قرار است 5 تا 6 میلیون تن باشد که در مقایسه با حجم کالایی که از سمت دریای خزر و روسیه به اروپا می‌رود، عدد خیلی بزرگی نیست. بنابراین مانع‌تراشی نخواهد شد. آن اراده سیاسی که کار را به این مرحله رسانده است، اجازه ایجاد اختلال در مسیر آن را نخواهد داد. حتی نفوذ روسیه در آسیای میانه را نیز نمی‌توان چالشی برای پروژه دانست.

وی در پایان این گفتگوی اختصاصی تصریح کرد: ناگفته نماند که این خط نمی‌تواند آلترناتیوی برای خط ترانزیت افغانستان-ترکمنستان-دریای خزر-آذربایجان-گرجستان-ترکیه باشد. راه‌های افغانستان، وضعیت ترکمنستان و عبور دریای خزر و بعد آذربایجان و گرجستان و ترکیبات حمل ‌و‌نقل زمینی و دریایی و غیرریلی، بسیار پرهزينه و گران است و توان رقابت با اين خط در منطقه را نخواهند داشت. البته این خط ريلي جديد می‌تواند به تمام آن كشورها کمک کند و مکمل خط خزر باشد.