صد و دهمین سالگرد درگذشت اسماعیل گاسپیرالی اندیشمند و نویسنده مشهور جهان ترک
اسماعیل گاسپیرالی، اندیشمند و نویسندهای که با افکار خود به جهان ترک نور افکند، با جمله «در زبان، اندیشه و کار یکی باشیم» از ایده اتحاد جوامع ترک دفاع کرد.
اسماعیل گاسپیرالی، اندیشمند و نویسندهای که با افکار خود به جهان ترک روشنی بخشید، در صد و دهمین سالگرد درگذشت او یاد میشود.
گاسپیرالی که نام خانوادگی خود را از زادگاه پدرش، روستای گاسپیرا واقع در منطقه ساحلی کریمه گرفته است، در 20 مارس 1851 میلادی در آوجیکوی در نزدیکی شهر باغچهسرای چشم به جهان گشود.
گاسپیرالی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در مدرسه مسلمانان محلی، در مدرسه پسرانه آقمسجد تحصیل کرد و سپس وارد دانشکده نظامی مسکو شد و در سالهای بعد سرباز شد.
اسماعیل گاسپیرالی در جریان شورشی که در سال 1866 در کرت آغاز شد، قصد داشت مخفیانه به ترکیه بپیوندد و به قصد پیوستن به سربازان عثمانی علیه شورشیان یونانی، دستگیر شد و دوران دانشجویی نظامی او پایان یافت.
متفکر معروف تُرک در سال 1868 زمانی که هنوز در سن 17 سالگی بود به شهر باغچهسارای بازگشت و به عنوان معلم زبان روسی مشغول تدریس شد.
وی که در سال 1872 به پاریس، پایتخت فرانسه سفر کرد، مدتی به عنوان دستیار ایوان تورگنیف نویسنده مشهور روس کار کرد.
نویسنده معروف تُرک در سال 1880 به استانبول آمد و با نامهای مهم آن دوره، شمسالدین سامی، احمد میدحت افندی و محمد امین یورداکول آشنا و روابطش با محافل روشنفکری عثمانی بسیار قوی شد. اما در سال 1881 به زادگاه خود به کریمه بازگشت.
اسماعیل گاسپیرالی برای مجلات مختلف استانبول مقالات نوشت و در محافل روشنفکری شهرت و احترام پیدا کرد.
وی که مقالات زیادی در مورد مسلمانان روسیه نوشت، تلاش زیادی برای تحقق اصلاحات آموزشی در جوامع تُرک و مسلمان انجام داد.
گاسپیرالی از ایده ارائه آموزش تُرکی در مدارس و ایجاد یک زبان ادبی مشترک ترکی دفاع کرد. علاوه بر این، او بر این باور بود که جوامع ترک زبان به ارگان های مطبوعاتی ملی نیاز دارند تا از یکدیگر مطلع شوند.
او در این راستا پس از تلاشهای طولانی از مقامات روس اجازه گرفت و روزنامه «ترجمان» را در 22 آوریل 1883 میلادی منتشر کرد.
گاسپیرالی در روزنامهای که به زبان تُرکی عثمانی تهیه میشد از کلمات تاتاری و دیگر لهجه های زبان تُرکی نیز استفاده میکرد. این روزنامه که ابتدا یک بار در هفته منتشر میشد، در سال 1903 دو بار در هفته به چاپ میرسید و در سال 1912 به صورت روزانه تبدیل شد.
ترجمان اولین روزنامه تُرکی در کریمه و سومین روزنامه در میان مسلمانان روسیه شد. زمانی که روزنامه های دیگر در مدت کوتاهی بسته شدند، ترجمان به عنوان تنها روزنامه تُرک و مسلمان در روسیه تزاری برای مدت طولانی فعالیت کرد.
این روزنامه علیرغم تیراژ محدود خود به یکی از نشریاتی تبدیل شد که دائما توسط روشنفکران روسیه و همچنین امپراتوری عثمانی، ایران، بالکان و قفقاز خوانده میشد و همچنین نفوذ زیادی در جهان تُرک پیدا کرد.
گاسپیرالی در سال 1884 مدرسهای را برای آموزش با روشهای جدید در منطقه کایتازآقا در باغچهسارای افتتاح کرد. این واقعیت که خواندن، نوشتن و سایر دروس به روشی سادهتر و کاربردیتر تدریس میشد، برای مدارس مسلمان روسیه تزاری انقلابی در زمینه آموزش بود.
گاسپیرالی با تاکید بر اینکه «نظام آموزشی باید در درجه اول در خدمت آموزش زبان مادری باشد، گفت که آموزش باید علاوه بر دانش دینی، شامل دانش سکولار نیز شود.
این سیستم آموزش که اسماعیل گاسپیرالی آن را «اصول جدید» نامید، بعدها در سراسر کریمه رواج یافت. وی که همچنین پیشگام آموزش دختران مسلمان تُرک بود، از خواهرش پمبه بولاتوکوا خواست اولین مدرسه دخترانه «روش جدید» را در باغچهسارای در سال 1893 افتتاح کند.
این استاد ادبیات که در طول عمر خود بر اساس شعار «وحدت در زبان، وحدت در کار» زندگی کرد، جهان تُرک را به اتحاد و همبستگی فرا خواند. به ترکستان، مصر و هند رفت و در فعالیتهای آموزشی مسلمانان آنجا شرکت کرد. او برای آموزش و اتحاد تُرکهای روسیه مبارزه کرد.
میتوان آثار اصلی گاسپیرالی را به شکل زیل اشاره کرد: «روسکویه موسلمانستوو»، «سالنامه تُرکی»، «میراث جدید»، «حاجی صبیان»، «اروپا مدنیتلرینه بیر نظر موازنه (نگاهی متوازن به تمدن اروپا)»، «اسلاما دائیر نظام و امتیازلر( احکام و امتیازات اسلام)»، «روس جغرافیاسی»، «اِیکی بهادیر»، «قرائت تُرکی» و «معیشت محاربسی».
خبرهای مرتبط
برگزاری مجمع تی آر تی وورلد در استانبول
TRT World Forum 2024 در تاریخ 29 تا 30 نوامبر در استانبول برگزار می شود
بودجه تحقیقات و توسعه ترکیه به بیش از 11 میلیارد دلار افزایش یافت
بودجه تحقیقات و توسعه (Ar-Ge) در ترکیه سال گذشته به بیش از 11 میلیارد دلار رسید.