یاد جبار باغچه بان در سالروز وفاتش گرامی باد

میرزا جبار عسگرزاده معروف به جبار باغچه‌بان ( تولد: ۱۲۶۴ ایروان – وفات: ۴ آذر ۱۳۴۵) بنیان‌گذار نخستین کودکستان و نخستین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز است. او همچنین اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران می باشد.

میرزا جبار عسگرزاده معروف به جبار باغچه‌بان در سال ۱۲۶۴شمسی، در شهر ایروانِ پایتخت کنونی جمهوری ارمنستان بدنیا آمد. پدربزرگ او رضا نام داشت و از اهالی تبریز بود و پدرش عسگر، در شهر ایروان به شغل معماری و قنادی روزگار می‌گذراند و در نقل داستان‌های کهن و اشعار تبحر داشت.
تحصیلات جبار باغچه بان به شیوه سنتی و مکتب خانه‌ای بود. در پانزده سالگی مجبور به ترک تحصیل شد و برای گذران زندگی، مدتی به قنادی و بنایی پرداخت. سرانجام به دنبال تکمیل تحصیلات خود رفت و پس از مدتی در مدرسه‌ای که در ایروان به سبک جدید راه‌اندازی شده بود، به معلمی پذیرفته شد.
جبار باغچه بان در سال ۱۲۸۴ش، به علت درگیری‌های ملی و مذهبی که در منطقه قفقاز به اوج خود رسیده بود، مدتی به زندان افتاد. او در آنجا، به کار روزنامه‌نگاری می‌پرداخت. در واقع، زندان چنان در افکار او تأثیر بنیادی پدید آورد که پس از رهایی، با عشق به آرمان صلح و انسان دوستی، فعالانه وارد زندگی فرهنگی و اجتماعی شد.
جبار باغچه بان، در سال ۱۳۰۳، اولین کودکستان ایرانی را در تبریز به نام "باغچه أطفال" تأسیس کرد و بدین دلیل نام خانوادگی خود را از عسگر زاده به باغچه بان تغییر داد.
وی در همین سال به فکر تدریس به ناشنوایان افتاد و کار تدریس به کرولال ها را با سه پسرناشنوا آغاز کرد. مدرسه ناشنوایان را در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های زیاد از جمله رئیس فرهنگ وقت دکتر محسنی در تبریز دایر کرد. این کلاس جنب باغچه اطفال باغچه‌بان در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
او از سال ۱۳۰۷ شمسی علی‌رغم دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان "بابا برفی"توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.
وی در سال ۱۳۲۲، جمعیت حمایت از کودکان کر و لال را تأسیس کرد و در سال بعد، مجله ای به نام "مجله زبان" منتشر کرد و در آن، روش خویش را در اختیار آموزگاران کلاس اول گذاشت.
جبار باغچه بان در همین سال، کلاس تربیت معلم ناشنوایان را باهمکاری دانشسرای مقدماتی، در آموزشگاه خود تأسیس کرد و بدین ترتیب، اولین گام در تربیت رسمی معلمان کودکان استثنایی برداشته شد.

زندگانی کودکانه، دستور تعلیم الفبا، الفبای خودآموز برای سالمندان، اسرار تعلیم و تربیت، الفبای باغچه بان، روش آموزش کر و لال ها، آدمی اصیل، بازیچه دانش، من هم در دنیا آرزو دارم، درخت مروارید و رجمه رباعیات خیام به زبان ترکی آن هم منظوم و به همان وزن رباعی اصلی، از آثار باغچه بان می باشد.
جبار باغچه بان ۴۸ سال پیش در چنین روزی یعنی ۴ آذر ماه ۱۳۴۵ دار فانی را وداع گفت، اما یاد و نامش همیشه زنده است.
در نوشتن این مطلب از ویکیپدیا و نیز "جبار باغچه‌بان" در مشاهیر آذربایجان اثر صمد سرداری‌نیا استفاده شده است.